Yüzey Gerilimini Etkileyen Faktörler

Yüzey Gerilimine Değişik Örnekler

1. Su Damlasının Oluşumu

Başka kuvvetlerin etkisinde olmayan bir sıvı, verilen bir hacim için, yüzeyi en küçük olan şekli yani bir küre şek-lini alır denilmişti. Damlanın oluşumu bu etkiye dayanır.

Bir sıvı musluktan yavaş yavaş akıtılırsa, musluğun alt ucunda damlalar oluşur. Bunlar sanki gerilmiş bir lastik torba içinde bulunuyormuş gibi, yüzey gerilimi ile tutu-nurlar. Bu durumda damla ağırlığının etkisi ile dalında asılı olan armuta benzer. Damla fazla büyüyünce kopar ve düşer. Çünkü bu anda damlanın ağırlığı yüzey gerilimini yener. Damlaların büyüklükleri sıvının cinsine ve yüzey gerilimine bağlıdır.
 

2. Islak Fırça

Bir suluboya fırçası alıp fırçayı suyun içinde tutalım; fark ettiyseniz kıllar birbirine yapışık olarak durmuyorlar. Kılların bir arada durmasını sağlamak için fırçayı sudan çıkarmamız gerekir.

Bunun nedeni fırçanın üzerinde bulunan suyun, yüzey geriliminin etkisiyle fırçanın kıllarını birbirine yapıştırmasıdır (Su yüzeyi, yüzeyindeki potansiyel enerjiyi en aza indirme amacıyla büzülme eğilimindedir). Bu durum, su içinde saçların dağınık, sudan çıkınca ise düzgün ve yapışık olması durumunu da açıklamaktadır.

3. Kaçışan Karabiberler

Bir tabağa su doldurun, üzerine de biraz karabiber ekin. Daha sonra bulaşık deterjanına sürdüğünüz parmağınızın ucunu su yüzeyine değdirin. Karabiber taneciklerinin parmağınızı değdirdiğiniz noktadan hızlı bir şekilde uzaklaştıklarını göreceksiniz. Kara biberlerin kaçışmalarının sebebi sizce ne olabilir?

Bu sorunun cevabı suyun yüzey geriliminde yatıyor. Su yüzeyinin gergin ve esnek bir zar gibi davrandığını hatırlarsınız; böylece bazı böcek-ler batmadan yüzey üzerinde hareket edebilirler. İşte sabun, suyun yüzeyindeki bu gerilimi düşürür.

Yani su yüzeyine birazcık bulaşık deterjanı değdirdiğinizde, o bölgedeki yüzey gerilimini düşürmüş olursunuz. Bu gergin duran zar üzerinde bir delik açmaya benzer. Zedelenmiş zar büzüşür ve karabiberleri de beraberinde götürür.

4. Gerilen İp

Şekil - I deki gibi bir tel halka alıp ortasından gergin olmayacak biçimde bir ip bağlayınız. Daha sonra halkayı gliserin katılmış sabun eriyiğine daldırıp çıkartarak bir sabun zarı elde ediniz.

Sivri uçlu bir cisimle ipin bir tarafındaki zarı deldiğinizde Şekil - II deki gibi ipin zar olan tarafa doğru çekilerek gerildiğini görürsünüz. Bu çekilme ve gerilmenin nedeni, hava ile sabun zarının birleştiği yerdeki yüzey gerilim kuvvetidir.



Aynı deneyi ipin ortasına bir ilmek atıp kapalı bir bölge oluşturarak da tekrarlayabilirsiniz. Bu durumda da ortada ipin düzgün halka şeklini aldığını görürsünüz.