Roman
* Yaşanmış ya da yaşanması mümkün olan olayların yer, zaman ve şahıs kadrosu gibi unsurlar dikkate alınarak anlatıldığı uzun yazı türüdür.* Romanlar işlediği konulara göre tarihi, psikolojik, töre, egzotik, serüven, polisiye, bilimkurgu, macera, aşk ,otobiyografik gibi türlere ayrılır.
* Roman uzun bir türdür ve ayrıntılar öyküye göre çok fazladır.
* Uzun bir tür olduğu için ele alınan karakterler bir çok yönüyle okuyucuya sunulur.
* Romanda anlatım birinci ya da üçüncü kişi ağzından yapılabilir.
* Romanda “tip” belli bir sınıfı, belli bir insan eğilimini temsil eder. Tip bireysel değil toplumsaldır.
* Romanda “karakter” ise tipe göre daha dar kapsamlıdır. Geneli temsil etmeyen, belli özellikleri ile romanda yer alan kişilerdir. Karakterler başlarından geçen olaylara göre değişim gösterebilir.
* Romanlarda çevre tasvirlerine öyküye göre daha geniş yer verilir.
Öykü / Hikaye
* Gerçek ya da hayal ürünü bir olayın yer, zaman, kişi gibi unsurlara dikkat edilerek anlatıldığı kısa yazılardır.
* Öykü, romanın küçültülmüş halidir denebilir.
* Öykülerde olay tektir, romanlardaki iç içe girmiş olaylar yoktur.
* Romandaki kadar ayrıntıya yer verilmez. Kişilerin psikolojik çözümlemeleri, uzun mekan tasvirleri öykülerde yer almaz.
* Romana göre şahıs kadrosu çok daha azdır.
* Romana göre olayların geçtiği zaman dilimi daha kısadır.
Olay Öyküsü (Klasik Öykü): Bir olayın serim-düğüm-çözüm planına uygun olarak anlatıldığı hikaye türüdür. Bu tip öykülerde olayın sonucu beklendiği için merak unsuru fazladır. Fransız hikayeci Maupassant bu türün en önemli temsilcisidir. Türk edebiyatında bu türün en önemli ismi Ömer Seyfettin’dir.
Durum Öyküsü (Modern Öykü-Kesit Öyküsü): Olayın yalnızca bir kesitinden ya da bir şahsın o anki ruhsal durumundan bahseden öykü türüdür. Okuyucuyu merakta bırakan bir olaydan çok günlük yaşamın bir kesiti vardır. En büyük temsilcisi Çehov’dur. Türk edebiyatında Sait Faik Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal bu türün en tanınmış sanatçılarıdır.
Mektup
* Yazılış amaçları ve konularına göre dört tür mektup vardır:
Özel Mektuplar: Özel mektup, akraba ve dost gibi yakın çevredeki insanlara yazılan mektup çeşididir. Bu tür mektuplarda doğal ve samimi anlatım ön plandadır.
Sanatçı ve edebiyatçıların, daha çok genel konular üzerinde yazdıkları özel mektuplara "edebî mektup" da denmektedir.
Edebî Mektuplar: Yazarları, içerikleri ve ifade şekilleri ile özel mektuplar içinde ayrı yer tutar ve ayrı şekilde ele alınırlar. Edebî mektuplarda, mektubun yazıldığı dönemin edebiyat ve düşünce olayları yer alır. Yazar, karşısındakine öğüt verir, yol gösterir.
Resmi Mektuplar: Resmî dairelerin ve tüzel kişilik taşıyan kuruluşların birbirlerine yazdıkları resmî yazılarla; bunların, vatandaşların başvurularına verdikleri yazılı cevaplara denir. İş mektuplarına benzerler.
İş Mektupları: Özel kişilerle iş kurumları ve iş kurumlarının kendi arasında, işle ilgili olarak yazılan mektuplara denir. Bu mektuplarda konusu ne olursa olsun bir iş ya da hizmet söz konusudur. Bu bir sipariş, satış, şikâyet, borç alıp verme isteği, tavsiye ya da bilgi isteme olabilir.
Günlük / Günce
* Yazarların kendi kendileriyle dertleşme, hesaplaşma, konuşma isteklerini kağıt üzerinde yapmalarından doğmuş yazılardır. Bu nedenle yayımlanmak amacı güdülmez, fakat yazarın ilerlemiş yaşlarında ya da yazar öldükten sonra bir şekilde yayımlanır. Günümüzde kimi yazarlar günlüklerini yayımlamak için de yazarlar.* Kullanılan cümleler açık ve samimidir.
* Devlet adamlarının, yazarların, ünlü kişilerin günlükleri tarihi bir belge ya da yaşadıkları dönemin özelliklerini anlatan birer kaynak da olabildiği için önemlidir.
* Günlüklerle oluşturulmuş roman ve hikayeler de vardır.
* Tarih atılarak günü gününe yazıldığı için anı türünden ayrılır.
Anı/Hatıra
* Herkes tarafından bilinen, tanınan kişilerin yaşamlarında merak edilen tarafların ilerleyen zamanlarda kendisi ya da yakınları tarafından anlatıldığı yazılara anı denir.* Anı yazısına konu olacak olay, anımsanmaya değer olmalıdır. Ayrıca bu olay ilgi çekici olmalıdır.
* Anılarda olay kadar olayın anlatış biçimi de önemlidir. Dil sanatlı olmalı, yazar sanat kaygısını da ön planda tutmalıdır.
* Anılar tarihi değer taşımalarına rağmen, taraflı olduklarından dolayı tarih belgesi sayılmazlar.
* Samimi bir üslup kullanılır.
Biyografi / Otobiyografi
Biyografi* Bir kişinin hayatının anlatıldığı yazılardır.
* Biyografisi yazılacak kişinin herhangi bir alanda tanınmış olması okunmasını doğrudan etkiler.
* Biyografi yazacak olan kişi anlatacağı şahsın hayatı, yakınları, yaptıkları hakkında detaylı bilgi edinmelidir.
* Yazar kendi yorumunu esere katmamalıdır, biyografi nesnel bir türdür. *Dil açık ve anlaşılır olmalıdır.
* Anlatılanlar kronolojik bir sırada olmalıdır.
* Biyografi türünden yararlanılarak yazılan romanlar da vardır.
Otobiyografi
* Bir kişinin kendi hayatını yazmasıdır.
* Otobiyografide öznellik ağır basar.
* Otobiyografi türünde yazılan romanlar da vardır.
Sohbet / Söyleşi
* Bir yazarın bir konudaki kişisel görüş ve düşüncelerini karşısındakiyle sohbet ediyormuş gibi anlattığı yazı türüdür.* Sıcak, samimi bir anlatımı vardır.
* Anlatılanlarda kanıtlama amacı yoktur, özneldir.
* Herhangi bir konuda yazılabilir.
Gezi Yazısı
* Bir yazarın gezip gördüğü yerleri anlattığı yazı türüdür.* Gezilen yerlerin coğrafi, mimari özellikleri, gelenek görenekleri anlatılabilir.
* Nesnellik ve öznellik iç içedir.
* Gezi yazıları tarihe kaynak oluşturan türlerden biridir.
Deneme
* Yazarın istediği herhangi bir konuda, anlattıklarını kanıtlama amacı olmadan, kendi kendine konuşur gibi yazdığı yazılardır.* Üslubu samimi ve içtendir.
* Herhangi bir konuda yazılabilir.
* ”Benin Ülkesi” olarak adlandırılır.
* Herkes deneme yazabilir, yazarın tanınan biri olması daha çok okunması açısından önemlidir.
Makale
* Bir konuda okuyucuyu bilgilendirme amacıyla yazılan bilimsel nitelikli yazılardır.* Nesnel bir türdür.
* Açık, anlaşılır bir dil kullanılır.
* Bilimsellik ve öğreticilik ön plandadır.
* Alanında uzman kişiler tarafından yazılır.
* Anlatım genel ve geniş zamanlıdır
Fıkra / Köşe Yazısı
* Güncel konuları ele alan, kanıtlama amacı olmadan ve konuyu derine inmeden anlatan günübirlik yazılardır.* Gazete ve dergilerde yayımlanır.
* Siyasi, kültürel, ekonomik, toplumsal konuları daha çok eleştirel bir bakış açısıyla anlatan yazılardır.
* Yalın ve açık bir dil kullanılır.
* Genellikle samimi ve alaycı bir dil tercih edilir.
* Fıkra yazarlarının ele aldığı konuya hakim olması gerekir.
Röportaj
* Herhangi bir olay ya da durumun araştırma yerinde gezip görme, soruşturma gibi yollarla anlatıldığı gazete ve dergi yazılarıdır.* Sadece soru cevap değil, anlatılanların fotoğraflar ve diğer yazı türleriyle desteklendiği bir türdür.
* Gezi yazısı ve mülakat, röportajın yararlandığı türlerdendir.
* Bir yazı dizisi günlerce sürebilir.
* Röportaj yazısı yazacak olan kişinin konu hakkında çok iyi bilgi sahibi olması gerekir.
Eleştiri
* Bir sanat eserinin güçlü ve zayıf yanlarını ortaya koyarak okuyucunun zihninde eser hakkında çok yönlü bir bakış açısı oluşturmayı amaçlayan yazılardır.* Eleştiri yapacak kişinin eleştiri yapacağı eser, eserin sahibi ve bu tür başka eserler hakkında bilgi sahibi olması gerekir.
* Açık ve anlaşılır bir anlatımı vardır.
* Eleştirmen, ele alacağı eseri oluşturulduğu zamanı ve şartları göz önüne alarak eleştirmelidir.
2018-09-02 Admin Admin
Taglar: YazılıAnlatımTürleri
| Edebiyat Ders Notları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
Anonim Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri
Anonim Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri; Mani, Düz ManiKesik Mani (Cinaslı Mani), Yedekli Mani (Artık mani), Türkü, Ninni, Ağıt |
|
Âşık Edebiyatı Nazım Biçimleri
Âşık Edebiyatı Nazım Biçimleri; Koşma, Güzelleme, Koçaklama, Taşlama, Ağıt, Koşma, Musammat Koşma, Yedekli Koşma, Ayaklı Koşma, Zincirbent Ayaklı Koşma, Koşma-Şarkı, Tecnis Koşma, Destan, Semai, Varsağı |
|
Âşık Edebiyatı Temsilcileri
Âşık Edebiyatı Temsilcileri; Köroğlu, Öksüz Dede (Öksüz Âşık), Kayıkçı Kul Mustafa, Karacaoğlan, Âşık Ömer, Kâtibî, Kuloğlu, Gevherî, Dertlî, Dadaloğlu, Bayburtlu Zihnî, Erzurumlu Emrah, Everekli Seyranî, Âşık Şenlik, Ruhs |
Sayfa Yorumları