KLASİK SORULAR
Soru 1: İlk türk devletlerinde ekonomik faaliyetler hakkında bilgi veriniz.Cevap 1:
Bozkır hayatında göçebe toplum olarak varlığını sürdüren İlk Türklerde ekonominin temelini hayvancılık oluşturur. En çok koyun ve at yetiştirilirdi.
Uygurlara kadar az da olsa tarım yapılırdı. Hunlar döneminde açılan Tötö kanalı ile sulama yapılır, Eski Türklerde çiftçilere tarıgçı denirdi. Buğday, arpa, Mısır önemli tarım ürünleri idi. Yerleşik hayata geçen Uygurlarla birlikte tarımın önemi artmıştı.
İlk Türk devletlerinde Mesken vergisi Hayvan vergisi Toprak vergisi olmak üzere 3 çeşit vergi toplanırdı.
Sanayi faaliyetleri kapsamında İlk Türkler madencilik alnında ileri gitmişlerdir.
Ticarette Türklerin hâkimiyet için mücadele ettikleri İpek yolu önemlidir.Diğer yol ise Sibirya da Astrahan a ulaşan Kürk yolu idi. Özellikle Uygurlar ve Hazarlar ticaret konusunda oldukça ileri gitmişlerdir. Ticaret genelde mal takası şeklinde olup; altın, gümüş paralar ile Uygurlarda böz ve kuanpo denilen bez paralar ile Çav denilen kağıt paralarda kullanılmıştır.
Soru2: Ikta Sistemi hakkında bilgi veriniz.
Cevap 2:
İlk kez Hz. Ömer döneminde oluşturulan Ikta sistemi Türk-İslam devletlerinde uygulanmıştır. Bu sisteme göre fethedilen bölgelerdeki topraklar Miri toprak kabul edilerek(Devlete ait) kişilere bırakılırdı. Kişiler bu toprağı çiftçiye kiralar aldığı kira ve vergiler ile de asker yetiştirirdi. Böylece hem çiftçi hem memur hemde asker aynı topraktan beslenirdi. Ikta sahibi olan vergileri topladığı için devlet vergi toplama işinden de kurtarılıyordu. Ayrıca toprağa bağlı feodal sistem önleniyor, topraklar devlete ait olduğu için büyük toprak sahiplerinin ortaya çıkması engelleniyordu. Ikta sistemi Osmanlılarda dirlik(Tımar) olarak devam etti.
Soru 3: Ahilik nedir? Açıklayınız. Ahiliğin temel özellikleri hakkında bilgi veriniz.
Cevap 3:
Selçuklularla başlayıp Anadolu Selçukluları döneminde zirveye ulaşan bir esnaf örgütlenmesi olan ahilik; bekar ve zanaat sahibi gençlerden oluşan esnaf dayanışma örgütleridir. Ahilik teşkilatının önemli özellikleri; a- Sadece Müslümanlar üyedir.
b- Merkezi Kırşehir kurucusu Ahi Evren’dir.
c- Her meslek grubunun en önemlileri grubun başkanı şeklindedir.
d- Şehirde bulunan her meslek Grubunun kendi örgütlenmesi vardır.(derici-Ayakkabıcı gibi)
e- Usta çırak ilişkisi ile esnaf yetiştirilir.
f- Üretim miktarı ve kalitesi ile fiyat kontrolü yapılır.
Soru 4: Klasik dönemde Osmanlı ekonomisinin temelini oluşturan temel ilkeleri yazarak, kısaca açıklayınız.
Cevap 4:
İAŞECİLİK: Bu ilkeye göre reayanın refahını sürekli kılmak için öncelikle piyasada istenilen kalitede,uygun fiyatta yeteri kadar mal bulunmalıdır.Bu nedenle Osmanlı’da üretime önem verilmiştir.
GELENKÇİLİK: Bu ilke sosyal ve ekonomik ilişkilerde mevcut dengelerikorumayı ve varolan düzeni bozacak değişme eğilimlerini engelleme eğilimlerini ifade etmektedir.(üretim-tüketim dengesi)
FİSKALİZM:Bu ilke hazineye ait gelirleri mümkün olduğunca yüksek tutma ve ulaştığı düzeyin altına indirmemeyi hedefliyordu.
Soru 5: Tımar Sistemini açıklayarak; temel özellikleri hakkında bilgi veriniz.
Cevap 5:
Osmanlı mali sisteminde tımar, bir kısım asker ve memurlara geçim,hizmet ve masraflarına karşılık belirli bölgelerin vergi kaynaklarının tahsis edilmesidir.
* Tımar, SİPAHİ denilen eyalet askerlerine tahsis edilirdi.
* Tımar topraklarının devlet malı olmasından dolayı miras bırakılması yada devredilmesi yasaktı.
* Toprak sipahinin ve köylünün elinden keyfi olarak alınamazdı.
* Sipahi-reaya ilişkisi kanunla belirlenmişti. Sipahi ve diğer dirlik sahipleri tımar sisteminin sürekliliğini sağlamakla mükellefti.
* Reayası kaçan sipahi, gelirini kaybederdi.Bu nedenle reayanın toprağı terk etmesi yasaktı.Sipahi kadının emri gereğince köylüsünü 15 yıliçinde toprağa dönmeye zorlayabilirdi. Köylü kentte iş bulmuşsa sipahiye ÇİFTBOZANVERGİSİ ödemek zorundaydı. Köylü toprağı başkasına devretmek isterse sipahi yeni durumu onaylar ve toprağın tapusunu yeni sahibine verirdi. Kuralları ihlal eden sipahinin toprağı elinden alınırdı.
Soru 6: Klasik dönemde Osmanlı zirai üretimi hakkında bilgi veriniz.
Cevap 6:
* Osmanlı toprakları genel olarak tarıma elverişliydi .Hububat tarımının yanında bağcılık,sebze ve meyvecilik de yapılmaktaydı.
* Tarımsal üretimde kullanılmak üzere sulama sistemleri oluşturulmuştu. Sulama imkanlarından yararlanma belirli kurallara bağlanmıştı.Sulamayı kendi imkanlarıyla sağlayan çifçilere öşür vergisi %50 oranda az uygulanırdı.
* Osmanlı ekonomisinin temellerinden biri olan İAŞECİLİK kapsamında tarımsal üretimde zaman zaman ihracata kısıtlama ve stok uygulamaları yapılmıştır.
* Hayvancılık genellikle göçece halk tarafından yapılan mera hayvancılığıydı.Koyun, keçi,sığır hayvancılığının yanında özellikle şehirlerde kümes hayvancılığı da yapılmaktaydı. Ulaşımda kullanılan binek hayvanların yetiştiriciliği de önemliydi.
* 16-17. Yüzyıllardan itibaren iç karışıklıkların çıkması,tımar sisteminin bozulması gibi etmenler zirai üretimi olumsuz etkilemiştir.
Soru 7: Klasik dönemde Osmanlı toplumunda görülen tüketim anlayışı hakkında bilgi veriniz.
Cevap 7:
* Osmanlı Devleti’nde tüketim alışkanlıkları köylerde, kasabalarda ve şehirlerde yaşam şekillerine göre farklılık göstermiştir.
* Geliri çok olan insanlar tüketime daha fazla yönelmişlerdir. Şehirlerde yaşayanların tüketim alışkanlığı, köylere oranla çok çeşitli ve fazlaydı. Başkent İstanbul, tüketimin en yoğun olduğu yerdi. Kalabalık nüfusu beslemek için Anadolu’dan ve Rumeli’den un, et, tahıl gibi temel gıda maddeleri düzenli olarak İstanbul’a getirilirdi.
* Tarıma bağlı yaşayan köylerde kendi ürettiklerini tüketme alışkanlığı yaygındı.
* Osmanlı Devleti’nde dış ülkelerden gelen lüks malların tüketimi XVII. yüzyıldan itibaren, artmaya başladı. Bu lüks tüketim üst düzey devlet yöneticileri ile şehir halkı arasında kabul görürken, halkın büyük çoğunluğunu oluşturan kırsal kesime ulaşamadı.
* Osmanlı Devleti’nde ihtiyaç malları ve ham maddeler şehirlerdeki “kapan” adı verilen toptancı hallerine getirilirdi. Burada “kapan emini” adını taşıyan görevlilerce eşit olarak satıcılara ya da imalatçılara dağıtılırdı.
Soru 8: Osmanlı ekonomik sistemi içerisinde yer alan Lonca Teşkilatının yapısı ve çalışmaları hakkında bilgi veriniz.
Cevap 8:
Osmanlı toplumunda esnaflar LONCA adı verilen teşkilatlara sahiptiler. Her esnaf muhakkak bir loncaya kayıtlı olur, loncasının koruması ve denetimi altında bulunurdu.(Bugünkü tabipler odası, mimarlar odası, şoförler cemiyeti gibi...)
Dükkan açma hakkına GEDİK denilirdi. Gedik’e sahip olmak için çıraklık, kalfalık yapıp, ustalık belgesini almak gerekirdi. Her loncada yaşlılardan meydana gelen 6 kişilik bir "ustalar kurulu" vardı. Bunların en yaşlısı başkan olur ve ŞEYH adını alırdı. Loncaların başlıca çalışmaları şunlardı:
1- Üye sayısını, üretilen malların kalitesini,fiyatını belirlemek
2- Esnaf arasındaki haksız rekabeti önlemek,
3- Esnaf ile devlet arasındaki ilişkileri düzenlemek,
4- Üyelerine kredi vermek.
Soru 9: Osmanlı ekonomik sistemi içerisinde yer alan Narh Uygulamaları hakkında bilgi veriniz.
Cevap 9:
Narh uygulaması ürün fiyatlarının ve standartlarının belirlenmesine ve kayıt altına alınmasına yönelik bir uygulamadır.
* Narhlar değişen şartlara uygun olarak değiştirilirdi. Aynı ürünün narhı, bölgeden bölgeye değişen şartlar nedeniyle ( nakliye bedeli ,iklim özellikleri, maliyet farkları) farklı olabilirdi.
* Narhların tespiti kadıların başkanlığında kurulan komisyonların göreviydi. Bir malın fiyat tespit komitesi, ilgili esnafın şeyh, kethüda, yiğitbaşı, ehli hibre gibi yönetici ve uzmanlarıyla halkın temsilcilerinden oluşuyordu.
* Narh, toptancı ve perakendeci için ayrı ayrı tespit edilirdi. Toptancıların dükkân açıp perakendecilik yapmaları yasaktı.
Soru 10: Tanzimat döneminde Osmanlı Devletinin İç ve dış borçlarıyla ilgili yaşanan gelişmeler hakkında bilgi veriniz.
Cevap 10:
XIX. yüzyıldan itibaren artan para ihtiyacından dolayı kâğıt para( esham) bastırarak ve Galata bankerlerinden para alarak iç borçlanmaya gitti.1854 te Kırım Savaşının masraflarını karşılamak amacıyla ilk dış borç İngiltere den alındı.Devlet borçlarını ödeyemez duruma gelince 1881’de Muharrem Kararnamesi adı verilen bir yönetmelikle, Osmanlı Devleti’nin borçlarının tahsili için Duyun-u Umumiye İdaresi kuruldu ve Osmanlı Devleti’nin mali kaynaklarına yabancılar tarafından el konuldu.
KAVRAM BİLGİSİ
Ribat: Hem güvenlik hem de ticaret için oluşturulan sınır ve yol üzerindeki yapılar.Kervansaray: Ticaret yolları üzerinde kurulan,tüccar ve hayvanlarının ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri büyük yapılar
Zekât: Müslümanların mallarının 1/40 nı fakirlere vermesidir.
Öşür: Müslümanlardan 1/10 oranında alınan tarım ve ürün vergisidir.
Haraç: Gayr-ı Müslimlerden alınan toprak ve ürün vergisidir.
Cizye: Gayr-ı Müslimlerden alınan baş vergisidir.
Çift-i Avami ya da Çift resmi: Çiftçinin kiraladığı toprak karşılığı Ikta sahibine ödediği vergidir.
Duyun-u Umumiye: Osmanlı Devleti’nin dış borçlarının tahsili için yabancı devletler tarafından kurulan idare.
BOŞLUK DOLDURMA / DOĞRU YANLIŞ
* İlk Türklerde ekonominin temelini hayvancılık oluşturur.* Çeşitli soysal ihtiyaçların karşılanması ve refahın toplumun her kesimine yayılmasını sağlamak amacıyla kurulan sosyal kuruluşlara vakıf denir.
* Osmanlı sanayisinin temeli küçük imalathanelerden oluşmuştu.Bu imalathaneler LONCA adı verilen ve temelini AHİLİK ten alan esnaf teşkilatlarının denetimindeydi.
* Osmanlı Devleti’nde ihtiyaç malları ve ham maddeler şehirlerdeki “kapan” adı verilen toptancı hallerine getirilirdi. Burada görevlilerce eşit olarak satıcılara ya da imalatçılara dağıtılırdı.
* Osmanlı Devleti yaşanan ekonomik sıkıntıyı hafifletmek amacıyla İç borçlanma yoluna gitmiş ve ESHAM adı verilen hazine bonoları satışa çıkarmıştır.
* Tanzimat Döneminde özellikle tüketim alışkanlıklarında önemli değişimler yaşanmıştır.Avrupa mallarının Osmanlı ülkesine girmesi ve yoğun kültürel etkileşim ile birlikte Avrupa tarzı giyinme, yeme –içme , eğlenme, konuşma alışkanlıkları hızla yayılmıştır.
* Sanayi İnkilabı sonrası rekabet gücünü kaybeden Osmanlı, tarımsal ve sanayi işletmeleri bilgi, teknoloji ve sermaye birikiminin yetersizliği gibi olumsuz koşullar nedeniyle çöküş sürecine girmiştir.
* Osmanlı Devleti 1854 te Kırım Savaşının masraflarını karşılamak amacıyla ilk dış borcu İngiltere den almıştır.
* Yeni Türk Devletinin ekonomi politikalarını belirlemek için 17 şubat - 4 Mart 1923 tarihleri arasında İzmir’de Türkiye İktisat Kongresi toplanmıştır.
* Osmanlıdan kalan ve ülke ekonomisini olumsuz yönde etkileyen kapitülasyonlar, Lozan Anlaşması ile tamamen kaldırılmıştır
* Cumhuriyet döneminde Sanayicilerin kredi ve sermaye ihtiyaçlarını karşılamak üzere 1924 de “Türkiye İş Bankası” kurulmuştur.
* Cumhuriyet döneminde Esnaf ve sanatkârın kredi ihtiyacının karşılanması amacıyla kurulan “Halkbankası” 1938’de faaliyete geçmiştir.
2019-12-08 Admin Admin
Taglar: TürklerdeEkonomiÜniteSonuDeğerlendirmeSoruları
| Tarih Ders Notları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
Cumhuriyet Döneminde Eğitim (1938 e kadar)
Milli Mücadele eğitimi derinden etkilemiş, Anadolu’daki işgal kuvvetleri, okullarda kendi propagandalarını yaparken bazı okulları da kapatmışlardır. |
|
İlk Türk Devletlerinde Eğitim
Askeri Eğitim, Mesleki Eğitim, Bilim. İlk Türk devletlerinde bilgiye ve bilgili insana önem verilmiştir. |
|
İlk Türk Devletlerinde Sanat
Orta Asya Türk sanatının temeli ilk Türk devletlerinde görülen altı göçebe kültürüne dayanmaktadır.Konargöçer bir yaşam tarzını benimseyen Hunlarda ve Köktürklerde taşınabilir sanat eserleri öne çıkarken yerleşik hayata geçen Uy |
|
17. ve 18. Yüzyıl Osmanlı Devlet Teşkilatı
Bu yüzyıllarda meydana gelen önemli değişmeler şunlardır. Osmanlı devletinde 18. yüzyılda sadrazamın güçlenmesiyle Divan Toplantıları Bab-ıali de(sadrazam konağı) toplanmaya başladı. |
|
Cumhuriyet Döneminde Ekonomi (1938 e kadar)
Yeni Türk Devletinin ekonomi politikalarını belirlemek için 17 şubat - 4 Mart 1923 tarihleri arasında İzmir’de Türkiye İktisat Kongresi toplanmıştır. |
|
İlk Türk Devletlerinde Devlet Teşkilatı
İlk Türk Devletlerinde Devlet Anlayışı, Türklerde Ordu, Devlet Yönetimi. İlk Türk devletlerinde Kağanı koruyan seçme muhafız birliklerine Böri, Keşifler yapan akıncı birliklerine deYelme denir. |
Sayfa Yorumları