1. Türk-İslam Devletlerinde Devlet Anlayışı
Orta Asya da kurulan ilk Türk-İslam devleti Karahanlılar’dır.İlk Türk devletlerindeki anlayışlar Türk-İslam devletlerinde de devam etti.
Türk-İslam devletlerinde Devlet anlayışının dayandığı temel esaslar;
a- Töre
b- İslam dini
c- Türk-Cihan hakimiyeti
d- Cihat anlayışı şeklindedir.
Türk-İslam devletlerinde Din ve devlet işlerinin ayrıldığı Laiklik ilkesi görülür. 1058’de Abbasi Halifesi siyasi otoriteyi Selçuklu Hükümdarı Tuğrul Bey’e bıraktı. Halife ise dini otoriteyi temsil etti.
2- Merkez teşkilatı
a- Hükümdar:İlk Türk devletlerindeki Kut inancı (Tanrı tarafından Kutsanma-Tanrı tarafından verilen güçler) İslamiyetin kabulüyle İslami anlam kazanarak Allahın takdiri ve nasibi olarak değiştirildi.
Tahta geçme konusunda aynı şartlar devam etti. Bu da taht kavgalarına ve iç karışıklıklara neden oldu.
İlk Türk-İslam devletlerinde Kurultay benzeri yapılar olmadığı için hükümdarın yetkileri çok genişti. Hükümdar Saray-hükümet-ordu ve adaletin başı olduğundan tüm güçleri (Yasama-Yürütme-Yargı) elinde toplamıştı.
Türk-İslam Devletlerinde hükümdarın kullandığı unvanlar; İlig, Hakan, Han, Sultan dır. Gazneli Mahmut sultan ünvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır.
Türk-İslam devletlerinde hükümdarlık sembolleri, İlk Türk devletlerindeki sembollere ilave olarak Hutbe ve Hilat te eklendi.
Sultanın erkek çocuklarına melik yada şehzade denilmekte olup Selçuklularda hükümdarın erkek çocukları şehirlere vali olarak gönderilirdi. Buna Atabeylik sistemi denir. Melik-Şehzade öğretmenlerine Atabey denir.
b- Saray :
Türk-İslam devletlerinde saray 3 kısımdan oluşurdu.
1- Harem(Hükümdar ve ailesinin oturduğu bölüm)
2- Selamlık (devletin idare edildiği bölüm)
3- Enderun(Memurların yetiştirildiği okul bölümü)
Karahanlılar da saraya Kapu, Selçuklular da Dergâh yada Bargâh denirdi.
Sarayda birçok görevli bulunurdu.Bunların başında ise Hacip bulunurdu. Hacip Sultan ve Vezirden sonra en yetkili üçüncü görevli idi. Sarayda diğer görevliler ise Hares Emiri (saray güvenlikçisi) , silahtar (Hükümdarın silahlarını korur) , Abdar(Hükümdarın Temizlik işleri) , Çaşnigir(Hükümdarın Yiyecek işleri) , Şarabdar(Hükümdarın içecekleri) , Camedar (Hükümdarın Elbiseleri) Candar (sarayı dışarıdan gelen sadırlara karşı korur) , Alemdar(Bayrak ve sancakları korur savaşa götürür.) , Emir-i Ahur(Sarayın atlarına bakar) , emir-i Şikar(Hükümdarın av işleri)
c- Hükümet:
Hükümetin başında Karahanlılarda Yuğruş Gaznelilerde Hace-i Buzurg Selçuklularda ise Vezirvardı. Vezir Sultan dan sonra en yetkili kişidir.
Karahanlı, Gazneli ve Selçuklularda hükümet işleri Divan adı verilen dairelerde görülürdü. Türk-İslam devletlerinde belli başlı divanlar, görevleri ve en büyük görevlileri şunlardır.
1- Divan-ı Saltanat (Karahanlılarda Divan-ı Ali, Gaznelilerde Divan-ı Vezaret): Başkanı vezir olup devletle ilgili tüm işler burada görüşülür. Diğer divanların başkanları katılır.
2- Divan-ı Tuğra (Karahanlılarda Divan-ı Tuğra- Gaznelilerde Divan-ı Risalet): Başkanı Tuğrai olup devletin tüm iç ve dış yazışmalarını yapar.
3- Divan-ı İstifa (Karahanlılarda Divan-ı İstifa- Gaznelilerde Divan-ı Vekâlet): Başında Müstevfi olup Devletin her türlü mali işleriyle ilgilenir.
4- Divan-ı İşraf (Karahanlılarda Divan- ı İşraf – Gaznelilerde Divan-ı İşraf): Başında Müşrif olup Teftiş divanıdır.
5- Divan-ı Arz ( Karahanlı-Gazneli de aynı): Başında Emir-i Arız olup Askeri işlerle ilgilenir.
3- Taşra Teşkilatı
Karahanlılar da eski Türk ikili idare sistemi bir müddet devam etmiştir. Ancak Karahanlı, Gazneli ve Selçuklularda ülke Eyalet-Şehir-kasaba-Köy olarak idari birimlere ayrılmıştır.Eyaletleri Şıhne denilen askeri vali ile Melik adı verilen Hanedan üyeleri valiler yönetirdi. Askeri işlerden ise subaşı, Mali işlerden Amil yada imga, Adli işlerden Kadı yada Kadil Kudat, belediye işlerinden ise muhtesipler sorumlu idi. Şehirleri Amid adı verilen askeri valiler yönetirdi. Diğer yöneticiler Eyaletler ile aynı idi. Türk-İslam devletlerinde posta teşkilatına da önem verilmiş, ayrıca Berid adı verilen görevliler Taşradaki görevlileri kontrol eder, raporları merkeze gönderirdi.
4- Ordu Teşkilatı
Türk-İslam Ordusunun genel özelikleria- İlk Türk devletlerinde onlu askeri sistem uygulanmamıştır.
b- Ordunun aslı yine Türklerden oluşmasına rağmen Türk İslam devletlerinde başka unsurlarda orduya alınmaya başlamıştır.
c- Atlı birliklerin yanı sıra yayalarda kullanılmaya başlanmıştır.
d- Ok yay kılıç önemli silahlardır.
e- Hükümdarlar ordu komutanıdır.
f- Turan taktiği uygulanmıştır.
g- Orduya GULAM SİSTEMİ ile asker yetiştirilirdi.
h- İlk kez Hz. Ömer Döneminde kullanılan askerî ikta (ikta sistemi) Büyük Selçuklular tarafından geliştirilip Türk ordusunda uygulanmıştır.
GULAM SİSTEMİ:
Gulam askerleri, çoğunluğu Türklerden olmak üzere, satın alma yoluyla savaşlarda esir edilenlerle küçük yaşlarda toplanan çocukların gulamhane adı verilen asker yetiştirme merkezlerinde yetiştirilmesi ile oluşturuldu.
Not: Osmanlıda Devşirme sistemi, Pençik Usulü, benzer usullerdir.
İKTA SİSTEMİ:
Ülke topraklarının vergi gelirlerine göre bölümlere ayrılarak her birinin askerî ve sivil devlet görevlilerine hizmet karşılığında maaş olarak verilmesidir. Görevliler elde ettikleri gelirlerden maaşlarını aldıktan sonra kalan bölümü ile atlı asker beslerlerdi. “Sipahiyan” adı verilen bu askerler savaş zamanında orduya katılırlardı.
Not: İkta sistemi,nin Osmanlılardaki karşılığı Tımar Sistemidir.
Karahanlılarda Ordu;
a- Saray Muhafızları(Hükümdarı koruyan maaşlı askerler)
b- Hassa ordusu (Asıl savaşan ordu olup maaşlıdırlar)
c- Eyalet ordusu(Şehzade ve valilerin orduları)
d- Gönüllü Türkmenlerden oluşurdu.
Gaznelilerde ordu;
a- Gulaman-ı saray (Sarayı ve sultanı koruyan maaşlı askerler)
b- Hassa ordusu (Türklerden oluşan asıl savaşan ordu olup maaşlıdır.)
c- Eyalet Ordusu (Şehzade ve valilerin orduları)
d- Ücretli askerler e-Gönüllülerden oluşurdu.
Selçuklularda Ordu;
a- Gulaman-ı Saray(Sarayı ve sultanı koruyan maaşlı askerler)
b- Hassa ordusu(Süvari olup asıl savaşan ordudur.)
c- İkta askerleri(İkta sistemiyle yetiştirilen askerler)
d-Türkmenler(Akıncı birlikleridir)
e- Bağlı devletlerin askerleri
f- Yardımcı Hizmet sınıfı(Mancınıkçı-Neftçi-lağımcı) oluşur.
Mancınıkcılar: Mancınıkla taş fırlatarak kale surlarına zarar veren sınıf.
Neftçiler: Kale kuşatmalarında surlara tırmanmaya çalışan düşman askerlerinin üzerine yağ dökmekle görevli askerî sınıf.
Lağımcılar: Kale kuşatmalarında tünel kazarak kaleye girmekle görevli sınıf
2019-12-01 Admin Admin
Taglar: Türk-İslamDevletlerindeDevletTeşkilatı
| Tarih Ders Notları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
17. ve 18. Yüzyıl Osmanlı Devlet Teşkilatı
Bu yüzyıllarda meydana gelen önemli değişmeler şunlardır. Osmanlı devletinde 18. yüzyılda sadrazamın güçlenmesiyle Divan Toplantıları Bab-ıali de(sadrazam konağı) toplanmaya başladı. |
|
Cumhuriyet Döneminde Eğitim (1938 e kadar)
Milli Mücadele eğitimi derinden etkilemiş, Anadolu’daki işgal kuvvetleri, okullarda kendi propagandalarını yaparken bazı okulları da kapatmışlardır. |
|
Cumhuriyet Döneminde Ekonomi (1938 e kadar)
Yeni Türk Devletinin ekonomi politikalarını belirlemek için 17 şubat - 4 Mart 1923 tarihleri arasında İzmir’de Türkiye İktisat Kongresi toplanmıştır. |
|
İlk Türk Devletlerinde Devlet Teşkilatı
İlk Türk Devletlerinde Devlet Anlayışı, Türklerde Ordu, Devlet Yönetimi. İlk Türk devletlerinde Kağanı koruyan seçme muhafız birliklerine Böri, Keşifler yapan akıncı birliklerine deYelme denir. |
Sayfa Yorumları