Toprak; taşların (kayaçların) çözülmesi sonucu oluşan içerisinde çeşitli canlıların, mineral ve organik maddenin bulunduğu doğal bir örtüdür.
| 1) FİZİKSEL (MEKANİK) ÇÖZÜLME | 2) KİMYASAL ÇÖZÜLME |
| * Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde, yıllık ve günlük sıcaklık farkının fazla, nem oranının az olduğu alanlarda görülen çözülme türüdür. | * Sıcak ve nemli iklim bölgelerinde, yıllık ve günlük sıcaklık farkının az, nem oranının fazla olduğu yerlerde görülen çözülme türüdür. |
| * Yeryüzünde en çok çöllerde, karasal iklim bölgeleri ile dağların yüksek kesimlerinde görülür. | * Ekvatoral, ılıman okyanus iklim bölgelerinde, deniz etkisine açık karalarda görülür |
| * İç Anadolu, Doğu Anadolu, Güney Doğu Anadolu. | * Karstik kayaçların olduğu bölgelerde etkilidir. Kimyasal çözülmenin fazla olduğu yerde toprak oluşumu da hızlıdır. |
|
|
* Akdeniz, Karadeniz bölgesinde görülür. |
* Biyolojik ayrışma, canlıların çeşitli yollardan kayaçları parçalamasıyla meydana gelir. Örneğin bitki köklerinin gelişmesi ile kayaçlara ait yarık ve çatlaklar genişler.
HORİZON: Toprak katmanlarının her birine horizon adı verilir. Toprak A, B,C ve D horizonu olmak üzere dört farklı horizona sahiptir. A –YIKANMA,B-BİRİKME ,C-AYRIŞMA katmanıdır.
Toprak Oluşumunu Etkileyen Faktörler
a) İklim
* Toprak oluşumunda etkili olan en önemli faktördür
* İklimin yağış ve sıcaklık elemanları toprağın oluşumu ve özelliklerinin belirlenmesinde etkilidir. * Bu elemanlar fiziksel ve kimyasal çözülme olaylarını ortaya çıkararak toprak oluşumunu sağlarlar
* İklim toprağın organik maddesi humus üzerinde de etkilidir.
* Bitki örtüsünün gür olduğu nemli iklim bölgelerinde humus miktarı artarken kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde bu miktar azalır.
Humus; Toprağın rengini koyulaştıran ve verimini artıran organik maddedir.
* Yağışın fazla olduğu ekvatoral bölgede topraktaki yıkanma daha fazla, kuraklığın şiddetli olduğu çöllerde topraktaki tuz ve kireç oranı fazladır.
b) Ana kaya
* Toprak ayrıştığı ana kayanın özelliğini taşır.
* Ana kaya toprağın rengini etkiler bazalt üzerinde oluşan topraklar, koyu renkli, tüf üzerindeki topraklar açık renklidir.
* Örneğin kalkerin ayrıştığı alanlarda kireçli topraklar, kilin ayrıştığı alanlarda ise killi topraklar oluşur.
c) Zamanın etkisi
* Olgun bir toprak oluşumu için uzun zaman ihtiyaç vardır. Örneğin 1 cm kalınlığındaki bir toprağın oluşumu için 100-150 yıla ihtiyaç vardır. Bu durum erozyon adı verilen toprağın süpürülmesi şeklinde gerçekleşen olayın ne kadar olumsuz sonuçlara yol açacağının göstergesidir.
d) Yer şekilleri
* Yer şekillerinin yükselti, eğim, bakı gibi özellikleri toprak oluşumunda etkilidir.
* Yükseldikçe hava sıcaklığının azalmasına bağlı olarak yükseklere çıkıldıkça toprak türleri değişir.
* Eğimin fazla olduğu yamaçlarda toprak örtüsü incelirken, eğimin az olduğu yamaçlarda ise toprak örtüsü daha kalındır. Ayrıca eğimli yamaçlarda suyun yüzeysel akışla kaybı hızlı olduğundan bu yamaçlarda kimyasal ayrışma yavaşlar.
* Bakıya dönük yamaçlar diğer yamaçlara göre sıcaklık ve nem bakımından farklılıklar gösterir.
e) Canlılar ve Bitki örtüsü
Canlılar topraktaki artıkları parçalama, ayrıştırma, toprak içinde dolaşarak toprağın karıştırılmasını ve hava almasını sağlama açısından büyük önem taşırlar.
Bitki örtüsü toprağa organik madde verme, kökleri ve salgıladıkları asitlerle toprağın ayrışmasını sağlama, toprağın erozyon yoluyla taşınmasını önleme gibi işlevleriyle toprak için büyük önem taşırlar.
| A. ZONAL TOPRAKLAR(YERLİ) |
| İklimin etkisi ile oluşmuş topraklardır. Bütün horizonları tamdır.(A,B,C,D) |
| 1) LATERİT TOPRAKLAR(KİREMİT KIRMIZI) |
|
-Ekvatoral iklim -Çok yıkanmış, mineralce fakir, yüksek sıcaklık nedeniyle humusça da fakir topraklardır. Humusça fakir olmasının nedeni Yıkanmanın fazla olması -Amazon ve Kongo Havzalarında yaygınıdır. -Yağmur ormanları |
| 2) KIRMIZI TOPRAKLAR (TERRA ROSA) |
|
-Akdeniz iklimi -Kalkerli araziler üzerinde, içindeki demirin oksitlenmesi sonucu kırmızı rengini almış, kireççe zengin topraklardır. Sulanırsa verimli olabilirler. -Maki |
| 3) KAHVERENGİ ORMAN TOPRAKLARI |
|
-Okyanusal iklim -Orta kuşağın nemli iklim bölgelerinde, geniş yapraklı ormanların altında mineral ve humus miktarı bakımından zengin topraklardır. -Kuzeybatı Avrupa kıyılarında yaygındır. -Karışık yapraklı orman |
| 4) ÇERNOZYOM(KARA) TOPRAKLARI |
|
-Orta Kuşağın karasal iklim bölgelerinde gürot topluluğu olan çayırların altında bulunan, otların çürümesi nedeniyle humus bakımından zengin olan koyu renkli mineralce de zengin topraklardır. -Orta ve Doğu Avrupa’da yaygın olarak görülür. -Erzurum-Kars |
| 5) PODZOL TOPRAKLARI(Kül rengi) |
|
-Sert Karasal -Orta kuşağın soğuk ve nemli iklim bölgelerinde iğne yapraklı ağaçların altındaki mineralce fakir topraklardır. -Sibirya ve Kanada’nın iç kesimlerinde geniş yer kaplarlar. |
| 6) KAHVERENGİ VE KESTANE RENKLİ BOZKIR TOPRAKLARI |
|
Yağışların az olduğu yarı kurak iklim şartlarına sahip step iklim bölgelerinde mineralce zengin organik maddece fakir topraklardır. -Orta Asya, Doğu, Güney Doğu, İç Anadolu.. -Bozkır(Step) |
| 7) TUNDRA TOPRAKLARI |
|
Kutup altı iklim bölgelerinde, yılın büyük bir bölümünde donmuş halde bulunan, çözündüğünde bataklık halini alan topraklardır. -Çalı, Yosun, Liken |
| 8) ÇÖL TOPRAKLARI |
|
Yağış miktarının çok az sıcaklıkların çok yüksek olduğu kurak iklim bölgelerinde yıkanma azlığından ötürü tuz ve kireççe zengin organik maddece fakir verimsiz topraklardır. Dönenceler civarındaki çöl alanlarında yaygı olarak görülürler. -Kaktüs |
| B) İNTROZONAL TOPRAKLAR(ANAKAYA) | C) AZONAL TOPRAKLAR(TAŞINMIŞ) |
| -Yer şekilleri ve ana kaya etkilidir. | -Dış kuvvetler etkilidir. |
| -Katmanları tam değildir.(A,C,D) | -Farklı iklim bölgelerinden aşındırılarak getirildikleri için verimlidirler. |
| -Bu topraklarda toprak horizonları bulunmaz. |
| 1) HALOMORFİK TOPRAKLAR | 1) ALÜVYON TOPRAKLAR(Akarsu) |
| -Kurak ve yarı kurak bölgelerdeki eski göl tabanlarında bulunan tuzlu veya tuzlu sodik topraklardır. |
-Akarsuların taşıyıp biriktirdiği topraklardır -Deltalarda, vadi tabanlarına ve bataklıklarda yaygındır. -Tarımsal faaliyetler için uygun verimli topraklardır. |
| 2) HİDROMORFİK TOPRAKLAR | 2) REGOSOL TOPRAKLAR |
| -Taban suyu seviyesinin yüksek olduğu bataklık ve sazlık gibi alanlarda oluşan asit oranı yüksek topraklardır. | -Volkanlardan çıkan kum boyutundaki malzeme ve akarsuların biriktirdiği depolar veya yamaç eteklerindeki kumlu Kolivyal depolar üzerine oluşan topraklardır. |
| 3) KALSİMORFİK TOPRAKLAR | 3) KOLÜVYAL TOPRAKLAR |
| -Killi kireçli arazilerde organik maddenin kille birleşmesi sonucu koyu renkli topraklardır. | -Bitki örtüsünün seyrek olduğu dağlık alanlarda eteklerde biriken ince unsurlu topraklardır. İri boyutlu olanlarına Litosol topraklar denir. |
|
Vertisoller |
4) MOREN TOPRAKLAR(Buzul) |
|
-Killi kısmen de kireçli arazilerde görülür. -Yazın alta inen kışın ise üste çıkan bu topraklara dönen toprak adı da verilmektedir. |
Buzulların etkili olduğu alanlarda buzulların biriktirmesi ile oluşmuş topraklardır. |
| Rendzinalar | 5) LÖS TOPRAKLARI(Rüzgâr) |
| -Yumuşak kireç taşları üzerinde gelişme gösteren koyu renkli çakıllı topraklardır | Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde rüzgârın taşıyıp biriktirdiği toprakladır. |
2020-01-11 Admin Admin
Taglar: ToprakÇeşitleri
| Coğrafya Ders Notları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
Bitki Çeşitleri
İklim Etkisi: Sıcaklık ve yağışın uygun olduğu alanlarda bitki örtüsü zengin iken kurak ve soğuk yerlerde bitki yetişmez. İklim ve bitki örtüsü birbirine bağlıdır. |
|
Türkiye’de Bitki Çeşitleri
Türkiye, Zengin Bitki Çeşitliliğine Sahip Olan Dünyanın Sayılı Ülkelerinden Biridir. Bu Zenginlikte; İklim Çeşitliliği, Kısa Mesafelerde Değişen Yeryüzü Şekilleri, Coğrafi Konum, Jeolojik Zamanlar Boyunca Görülen İklim Değişiklikl |
|
Türkiye’de Toprak Çeşitleri
Kahverengi Orman, Kırmızı (TerraRossa), Kahverengi Kestane, Çernezyom (Kara). Vertisoller(Dönen), Tuzlu(Çorak) Topraklar. |
|
21 Aralık Özellikleri
Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 43°06′ lık açı ile gelir. Kış mevsiminin başlangıcıdır. |
|
21 Haziran Özellikleri
Dünya, kendi ekseni etrafındaki günlük dönüşünü sürdürürken, bir yandan da Güneş’in çevresinde dolanır. |
|
21 Mart Özellikleri
Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90° lik açı ile düşer. Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır. |
Sayfa Yorumları