| Tanzimat I. Dönem Özellikleri | Tanzimat II. Dönem Özellikleri |
|---|---|
| Bu döneme “Şinasi-Ziya Paşa-Namık Kemal” okulu da denmiştir. | Bu döneme “Ekrem-Hamit-Sezai” okulu da denmiştir. |
| Toplum için sanat anlayışı benimsenmiş, edebiyat halkın eğitilmesinde bir araç olarak görülmüştür. | Sanat için sanat anlayışı benimsenmiş, politik ve sosyal söylemlere yer verilmemiştir. |
| Divan edebiyatı eleştirilse de onun etkisinde kalınmış, divan şiirinin şekil özelliklerinden yararlanılmaya devam edilmiştir. | Divan edebiyatı şekil özellikleri kullanılmaya devam edilmiştir. |
| Divan edebiyatındaki parça güzelliği yerine bütün güzelliğine (konu bütünlüğüne) önem verilmiş ve ilk kez şiirlerde konuya uygun başlık kullanılmıştır. | Divan şiiri nazım biçimlerinden yavaş yavaş uzaklaşılmaya çalışılmış, şiirde bazı biçimsel yeniliklere başvurulmuş ve Batı’dan alınan nazım biçimleri ilk kez denenmiştir. |
| Dilde sadeleşme savunulmuş ancak bunda başarılı olunamamıştır. | Dilde sadeleşme fikri bir kenara bırakılmış, birinci döneme göre daha ağır bir dil kullanılmıştır. |
| Vatan, millet, adalet, devlet, hak, özgürlük, eşitlik gibi temalar ilk kez işlenmiş, edebiyat bu kavramların halka benimsetilmesi için araç olarak görülmüştür. | Bireysel ve metafizik temalar işlenerek şiirin konusu genişletilmiştir. Recaizade’nin “Güzel olan her şey şiirin konusu olabilir.” Görüşü etkili olmuştur. |
| Fransız edebiyatı örnek alınmış, klasisizm ve romantizmin etkisinde kalınmıştır. | Hikâye ve romanda realizm ve natüralizm ağır basar. Şiirde romantizm etkili olmuştur. |
| Tiyatro halkı eğitmek için bir okul olarak düşünülmüştür, sahne dili ve tekniği açısından başarılıdır. | Tiyatro ikinci planda kalmış, oynanmak için değil okunmak için yazılmıştır. |
| Gazete ile halkın okuma alışkanlığını yükseltme amacı güdülmüştür. | Gazetenin etkisi azalmış, halka yönelik işlevini yitirmiştir. |
| Romanda - halkı aydınlatma amacı olduğu için- zaman zaman romanın akışını keserek okuyucuya bilgi vermiş ve eserlerde kişiliklerini gizlememişlerdir. | Romanın akışı kesilerek okuyucuya bilgi verilmesi azalmış, sanatçılar eserlerinde kişiliklerini gizlemişlerdir. |
TANZİMAT EDEBİYATI BİRİNCİ DÖNEM SANATÇILARI
İBRAHİM ŞİNASİ (1826 – 1871)
* I. topluluğun öncüsüdür.* Dilde sadeleşme hareketine öncülük etmiştir.
* Edebiyatımızda noktalama işaretini ilk kez kullanmıştır.
* Kasidelerinde içerik ve şekil bakımından yenilikler görülür.
* Eserlerinde parça güzelliği yerine bütün güzelliğine önem vermiştir.
* La Fontaine’in fabllarını manzum olarak çevirmiştir.
* Durub-ı Emsal-i Osmaniye adlı eseriyle atasözlerini bilimsel bir anlayışla derlemiştir.
* İlk tiyatro eserimiz olan Şair Evlenmesi’ni yazmıştır. Şair Evlenmesi, görücü usulü ile evliliğin yanlışlığını konu edinir.
* İlk özel gazete Tercüman-ı Ahval’i Agâh Efendi’yle birlikte çıkarmıştır.
* İlk makale olan Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’ni yazmıştır.
* Tasvir-i Efkâr gazetesini çıkarmıştır.
* Batı’dan yaptığı şiir çevirilerini Tercüme-i Manzume’de toplamıştır.
Eserleri
Tiyatro: Şair Evlenmesi
Şiir: Müntehabat-ı Eş’ar
Derleme: Durub-ı Emsal-i Osmaniye
Sözlük: Kamus-ı Osmanî (tamamlayamamıştır)
Çeviri: Tercüme-i Manzume
ZİYA PAŞA (1829 – 1880)
* Şiirleri divan edebiyatı tarzındadır.* Şiir ve İnşa adlı makalesinde halk edebiyatını; “Harabat” adlı antoloji ile divan edebiyatını övmüş, bu yüzden Namık Kemal tarafından eleştirilmiştir.
* Hece ölçüsüyle yazdığı şiirleri de vardır. Genellikle aruzu kullanmıştır.
* Bağdatlı Ruhi’ye nazire olarak yazdığı Terkib-i Bent‘i önemlidir.
* Şiirleriyle toplumdaki olumsuzlukları eleştirmiş ve felsefi konuları ele almıştır.
* Toplumsal şiirlerinde hak, hürriyet, adalet, medeniyet, ahlak gibi kavramları işlemiştir.
* Namık Kemal’le birlikte yurt dışında çıkarılan ilk gazete olan “Hürriyet”i yayımlamıştır.
* Romantizm akımından etkilenmiştir.
Eserleri:
Şiir: Eş’ar-ı Ziya
Antoloji: Harabat (Antoloji, III cilt)
Tercüme: Rüya’nın Encamı, Endülüs Tarihi, Engizisyon Tarihi, Emil, Tartüffe...
Hiciv: Zafername (Nazım-nesir karışık)
Makale: Şiir ve İnşa
Mektup: Veraset Mektupları
Anı: Defter-i Amal
NAMIK KEMAL (1840 – 1888)
* “Vatan şairi”dir.* Şiir, eleştiri, biyografi, roman, tarih, makale gibi farklı türlerde eserler vermiştir.
* “Toplum için sanat” anlayışındadır.
* Eserlerinde vatan, hürriyet, özgürlük, eşitlik gibi konuları işlemiştir.
* Edebiyatçı kimliği kadar fikir adamı kimliği de önemlidir.
* Dilin sadeleşmesi taraftarıdır.
* Şiirlerini, heyecanlı bir söylevci edasıyla yazmıştır.
* Hece ile şiirler de yazmıştır; ama genellikle aruzu kullanmıştır.
* Şiirlerinde hem konu hem de biçim bakımından yenilikler görülür.
* Ziya Paşa’nın eski edebiyatı övdüğü “Harabat” adlı antolojisini eleştirmek amacıyla yazdığı “Tahrib-i Harabat”la ilk eleştiri kitabı örneğini vermiştir.
* Namık Kemal, tiyatrolarında aşk dramları, vatanseverlik, fedakârlık, ahlak gibi konuları işlemiştir.
* “Vatan Makalesi” adlı önemli bir yazısı vardır.
* Tasvir-i Efkâr gazetesini Şinasi’den devralmıştır.
* Ziya Paşa ile birlikte Londra’da Hürriyet gazetesini çıkarmıştır.
* Mektupları vardır. Magosa’da yazdığı mektuplar Batılı anlamda anı türünün ilk örneği sayılmaktadır.
* Romantizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Roman: İntibah, Cezmi
Tiyatro: Vatan yahut Silistre, Gülnihal, Kara Bela, Akif Bey, Celalettin Harzemşah, Zavallı Çocuk
Eleştiri: Tahrib-i Harabat, Takib-i Harabat (iki eser de Ziya Paşanın Harabat’ına karşı yazılmıştır.), İrfan Paşa’ya Mektup, Renan Müdafaanamesi
Tarih: Devr-i İstila, Kanije, Silistre Muhasarası, Osmanlı Tarihi, Büyük İslam Tarihi
Biyografi: Evrak-ı Perişan (Fatih, Yavuz Sultan ve Selahattin Eyyubi’yi anlatır.)
Anı: Magosa Mektupları
AHMET MİTHAT EFENDİ (1844 – 1912)
* Eserlerini “halk için roman anlayışıyla” yazmıştır.* Döneminin en çok eser veren yazarıdır.
* “Yazı makinesi” olarak nitelenen yazar, roman, hikâye ve tiyatro gibi birçok türde eser vermiştir.
* Romanlarında halkı bilgilendirmek için akışı keserek ansiklopedik bilgiler vermiştir.
* Tercüman-ı Hakikat gazetesini çıkarmıştır.
* Teknik ve üslup bakımından zayıf eserler vermiştir.
* Dili sade ve anlaşılırdır.
* Hayatını kalemiyle kazanan ilk yazarımızdır.
* Servet-i Fünun aleyhine “Dekadanlar” adlı bir yazı yazmıştır. Bu yazıyla Servet-i Fünuncu gençleri anlaşılmaz şiirler yazmakla eleştirmiştir.
* Felatun Beyle Rakım Efendi romanında yanlış batılılaşmayı eleştirmiştir. Bu romandaki Felatun Bey “Batı”yı, Rakım Efendi “Doğu”yu temsil eder.
* Romantizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Hikâye: Kıssadan Hisse, Letaif-i Rivayat (25 cilt)
Roman: Yeniçeriler, Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Felatun Beyle Rakım Efendi, Süleyman Musli, Henüz On Yedi Yaşında, Esrar-ı Cinayat, Durdane Hanım, Dünyaya İkinci Geliş, Jön Türk, Paris’te Bir Türk...
Tiyatro: Eyvah, Çerkez Özdenler, Çengi
Gezi: Avrupa’da Bir Cevelan
Biyografi: Beşir Fuat
AHMET VEFİK PAŞA (1823 – 1891)
* Devlet adamı ve yazardır.* Moliere’den yaptığı çeviri ve adaptasyonlarla tanınmıştır.
* Milliyetçilik ve Türkçülük akımlarının ilk temsilcilerindendir.
* Tiyatro tarihimizde özel bir yeri vardır, Türk tiyatrosunun kurucusu sayılmaktadır.
* Lehçe-i Osmanî adlı, Anadolu Türkçesine ait ilk sözlüğü hazırlamıştır.
* Klasisizmden etkilenmiştir.
Eserleri:
Moliere’den Tiyatro Çeviri ve Uyarlama: İnfal-i Aşk, Zor Nikah, Zoraki Tabip, Tabib-i Aşk, Meraki, Azarya, Yorgaki Dandini, Savruk, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi
Sözlük: Lehçe-i Osmanî
Tarih: Şecere-i Türk Çevirisi (Ebulgazi Bahadır Han’ın bu önemli eserini Türkiye Türkçesi’ne çevirmiştir.)
ŞEMSETTİN SAMİ (1850 – 1904)
* İlk yerli roman olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’ı yazmıştır.* Diğer önemli eserleri Kamus-ı Türkî, Kamus-ı Alam ve Orhun Kitabeleri Çevirisi‘dir.
ALİ SUAVİ (1839 – 1878)
* Muhbir gazetesindeki yazılarında sade bir dil kullanarak Tanzimat dönemindeki dilde Türkçülük hareketine öncülük etmiştir.* Milliyetçilik düşüncesinin kökleşmesine çalışmıştır.
* “Hive Hanlığı” adlı eserinde milliyetçi yönü öne çıkar.
* “Kamusü’l-UIum ve’l-Maarif” (Bilim ve Kültür Sözlüğü) adlı bir ansiklopedisi de vardır.
DİREKTÖR ALİ BEY (1844 – 1899)
* Tiyatro alanındaki çalışmalarıyla ve özellikle Ayyar Hamza adlı uyarlamasıyla tanınır.* Diğer önemli eserleri: Kokona Yatıyor (tiyatro), Seyahat Jurnali (Batılı anlamda ilk günlüktür.)
TANZİMAT EDEBİYATI İKİNCİ DÖNEM SANATÇILARI
RECAİZADE MAHMUT EKREM (1847 – 1914)
* “Üstat” olarak bilinir.
* II. Topluluğun önder nitelikli üyesidir.
* Şiir, hikâye, roman, tiyatro, eleştiri türlerinde eserler vermiştir.
* “Her güzel şey şiirin konusu olabilir.” görüşüyle Türk şiirinin konusunu genişletmiştir.
* “Sanat sanat içindir.” anlayışına bağlıdır.
* İlk realist roman olan Araba Sevdası’nda “Bihruz Bey” karakterinden hareketle yanlış Batılılaşmayı eleştirmiştir.
* Muallim Naci’yle eski-yeni edebiyat tartışmalarına girmiş; yeni edebiyatı ve “kulak için kafiye” anlayışını savunmuştur.
* Tartışmalar sırasında etrafında toplanan gençler üzerinde etkili olan yazar, Servet-i Fünun’un hazırlayıcısı olmuştur.
* Şiirlerinde romantiktir.
* Romanlarında realizmin etkisindedir.
* Talim-i Edebiyat adlı edebiyat bilgilerini içeren bir ders kitabı yazmıştır.
Eserleri:
Şiir: Nağme-i Seher, Yadigar-ı Şebab, Pejmürde, Nijad Ekrem (Ölen oğlu için yazmıştır), Zemzeme (III Cilt)
Tiyatro: Afife Anjelik, Vuslat yahut Süreksiz Sevinç, Çok Bilen Çok Yanılır, Atala
Roman: Araba Sevdası (ilk realist romandır.)
Hikâye: Şemsa, Muhsin Bey
Eleştiri: Takdir-i Elhan (Muallim Naci ile kavgaları, kafiye konusu)
ABDÜLHAK HAMİT (TARHAN) (1852 – 1937)
* Şair-i Azam olarak tanınmıştır.
* Tanzimat I. dönemiyle başlayan yenileşme hareketindeki asıl başarıyı şiirleriyle sağlamıştır.
* Ölümü ve metafizik konuları ele alan felsefi şiirler yazmıştır.
* Aşk, doğa, vatan sevgisi de işlediği konulardandır.
* Sanat için sanat, anlayışındadır.
* Aruzun yanında heceyi de kullanmıştır.
* Şiirlerinde tezata yer vermiştir.
* Şiirlerinde şaşırtmacadan da yararlanmıştır.
* İlk pastoral şiirimiz olan Sahra’yı yazmıştır.
* Süslü ve sanatlı bir dili vardır; dil kurallarını fazla zorlamıştır.
* Romantizmin etkisindedir.
* Tiyatro eserleri sahne tekniğine uygun değildir, okunmak için yazılmıştır.
* Hece veya aruzu kullanarak manzum olarak kaleme aldığı tiyatroları vardır. Bazıları mensur olarak kaleme alınmıştır.
* Tiyatrolarında tarihsel ve hayali konuları işlemiştir.
Eserleri
Şiir: Sahra, Divaneliklerim yahut Belde, Makber, Ölü, Bunlar Odur, Hacle, Baladan Bir Ses...
Tiyatro: Macera-yı Aşk, Sabr-ü Sebat, İçli Kız, Duhter-i Hindu, Nesteren, Eşber, Tezer, Finten, İbn-i Musa, İlhan, Turhan yahut Endülüs’ün Fethi
SAMİ PAŞAZADE SEZAİ (1860 – 1936)
* Tanzimat edebiyatının realist yazarlarındandır.
* İngiliz ve Fransız Edebiyatını iyi tanıyan bir yazardır.
* Esir kız Dilber’in maceralarını anlattığı “Sergüzeşt” romanıyla tanınır; bu romanda kölelik düzenini eleştirmiştir.
* Sergüzeşt (macera anlamına gelmektedir), romantizmden realizme geçiş özellikleri taşır.
* Toplumsal sorunları işlemiştir.
* Dönemine göre sade bir dil kullanmıştır.
* Gerçekçi yazarlardandır.
Eserleri:
Roman: Sergüzeşt
Hikâye: Küçük Şeyler (Batılı anlamda ilk öyküler.)
Gezi-sohbet: Rumuzü’l-Edep
Tiyatro: Şir
MUALLİM NACİ (1850 – 1893)
* Tanzimat edebiyatında divan edebiyatı alışkanlıklarını savunan ve sürdüren bir yazardır.
* “Kafiye, göz içindir.” anlayışını savunmuş ve Recaizade Mahmut Ekrem’le tar- tışmıştır.
* Sade bir dille ve hece ölçüsüyle yazdığı şiirleri de vardır.
Eserleri:
Şiir: Ateşpare, Füruzan, Şerare
Eleştiri: Muallim, Demdeme
Anı: Ömer’in Çocukluğu
Sözlük: Istılahat-ı Edebiye, Lügat-i Naci
NABİZADE NAZIM (1862 – 1893)
* Realist, natüralist özellikler taşıyan bir yazardır.
* İlk köy romanı olan Karabibik‘i (1890) yazmıştır.
* Zehra adlı realist-natüralist romanı edebiyatımızda ilk psikolojik roman denemesi ve ilk tezli romandır.
2018-09-03 Admin Admin
Taglar: TanzimatDönemiTürkEdebiyatı
| Edebiyat Ders Notları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
Beş Hececiler
Beş Hececiler; Orhan Seyfi Orhon, Faruk Nafiz Çamlıbel, Halit Fahri Ozansoy, Enis Behiç Koryürek, Yusuf Ziya Ortaç |
|
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının Diğer Sanatçıları
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatının Diğer Sanatçıları; Sabahattin Ali, Cevat Şakir Kabaağaçlı (Halikarnas Balıkçısı), Sait Faik Abasıyanık, Oğuz Atay, Tarık Buğra, Yaşar Kemal, Kemal Tahir, Orhan Kemal, Memduh Şevket Esendal |
|
Fecr-i Ati Edebiyatı
Fecr-i Ati Edebiyatının Genel Özellikleri: Fecr-i Ati Edebiyatı’nın Sanatçıları, AHMET HAŞİM (1884 – 1933), TAHSİN NAHİT (1887 – 1919), EMİN BÜLENT SERDAROĞLU (1886 – 1942), CEMİL SÜLEYMAN (ALYANAKOĞLU) (1886 – 1940) |
|
Anonim Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri
Anonim Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri; Mani, Düz ManiKesik Mani (Cinaslı Mani), Yedekli Mani (Artık mani), Türkü, Ninni, Ağıt |
|
Âşık Edebiyatı Nazım Biçimleri
Âşık Edebiyatı Nazım Biçimleri; Koşma, Güzelleme, Koçaklama, Taşlama, Ağıt, Koşma, Musammat Koşma, Yedekli Koşma, Ayaklı Koşma, Zincirbent Ayaklı Koşma, Koşma-Şarkı, Tecnis Koşma, Destan, Semai, Varsağı |
|
Âşık Edebiyatı Temsilcileri
Âşık Edebiyatı Temsilcileri; Köroğlu, Öksüz Dede (Öksüz Âşık), Kayıkçı Kul Mustafa, Karacaoğlan, Âşık Ömer, Kâtibî, Kuloğlu, Gevherî, Dertlî, Dadaloğlu, Bayburtlu Zihnî, Erzurumlu Emrah, Everekli Seyranî, Âşık Şenlik, Ruhs |
Sayfa Yorumları