Özellikleri, görülmesi, kullanımı, maruziyet kaynakları
Beyaz, sert, aşınmaya dayanıklı bir metaldir. Ergime ısısı 1890 0C’dir. Doğada –II’den +6 değerlikliye kadar değişen kombine formlarda bulunur. Endüstriyel amaçlı olarak en sık + III (kromik) ve + VI (kromatlar) değerli kullanılmaktadır . Çözünür Cr (VI) bileşikleri: amonyum kromat, potasyum kromat, sodyum kromat, potasyum dikromat, sodyum dikromat, amonyum dikromat, krom trioksit (kromik anhidrit ya da kromik asit)’tir. Çözünür olmayan veya az çözünür Cr (VI) bileşikleri: baryum kromat, kurşun kromat, kalsiyum kromat, stronsiyum kromat, çinko kromat, karışık çinko ve potasyum kromattır. Cr (III) bileşikleri: krom asetat, krom oksit, krom ortofosfat, krom pirofosfat, krom sülfat ve krom sülfürdür. Doğada en sık bulunan Cr cevheri ferröz kromittir(FeCr2O3). Cr ve bileşikleri başlıca metalurji ve kimya sanayinde kullanılır. 80-90 kadar farklı işte Cr ve bileşiklerine maruziyet olduğu düşünülmektedir;1. Paslanmaz çelik üretimi ve kaynakçılığı
2. Alaşımların üretimi
3. Metal kaplamacılığı
4. Pigment üretimi
5. Demir kromattan kromat üretimi
6. Ahşap koruma
7. Deri tabaklama
8. Fotokopi toneri, manyetik bantlar, litografi, fotoğrafçılık, katalizör
9. Az miktarda çimentoda
Etki mekanizması
Vücuda en önemli giriş yolu akciğerlerdir. Toz ve dumanlarının akciğerlerde birikimi diğer toz ve aerosollerde olduğu gibidir. Bileşiğin çözünebilirliğine bağlı olarak trivalan bileşiklerin % 0.2-3’ü, heksavalan bileşiklerin % 1-10’u ağızdan alımdan sonra emilir. Krom pigmenti partikülleri, Cr dumanları, paslanmaz çelik kaynak dumanları ve kromik asit aerosolleri genellikle 1 µm’den küçük partiküller içerirler. Dolayısıyla alveollere maksimum miktarda ulaşırlar. Solubiliteleri arttıkça emilim ve toksisiteleri artar. Heksavalan form vücutta trivalan forma indirgenir. İndirgenme hızı organlardaki indirgeyici ajanların miktarına bağlıdır. Bu, heksavalan formların toksisitesini ve atılımını da etkiler. Atılım başlıca idrar ve feçesle olur. Atılım hızı değişik Cr bileşiklerine göre değişir. Kromit cevherinin veya Cr metalinin insanda toksik olduğuna dair bulgu yoktur. Trivalan Cr formları heksavalan formlardan daha az toksiktirler.Klinik
Akut etkileri: Allerjik dermatit, konjunktivit, ÜSY’da irritasyon, burun kanaması, sinüzit, larenjit, iştahsızlık, bulantı yapar. Göğüste sıkıntı hissi ve dispneden başlayıp pulmoner ödeme kadar giden ASY bulgularına neden olur. Hekzavalan bileşiklerin yüksek düzeyde kaza ile oral alımı GİS kanaması, karaciğer nekrozu ve akut renal tübüler nekroza neden olur.Kronik etkileri: Latent süre 20 yıla kadar uzayabilir.
Lokal irritan ve koroziv etkiler: Hekzavalan krom, cilt ve müköz membranlar, göz ve solunum yollarında irritasyon ve korozyon yapar.
1. Krom ülserleri: Derin, yuvarlak, keskin kenarlı ülserlerdir. Genellikle tırnak köklerinde, parmakların birleşim yerlerinde, parmaklar arasında, el sırtında ve ön kolda bulunurlar. Genellikle ağrısız ve temizdirler. İyileşmeleri uzun sürer ve sekel bırakırlar.
2. Nazal septum perforasyonu: İki haftalık yoğun maruziyetten veya birkaç aylık orta düzeyde maruziyetten sonra görülebilir. Maksimum latent periyodu 10 yıldır. Septumda ağrısız ülserler, burun akıntısı, anozmi olur. Daha çok septumun alt 1.5 -2 cm. lik kısmını etkiler.
Allerjik etkiler
1. Allerjik dermatit: Ülser gelişimiyle allerjik dermatitler arasında ilişki yoktur Krom-VI, hasarsız cildi geçebilir ve hapten gibi davranarak proteinlerle bağlanır ve antijenik özellik kazanır. Erkeklerde kontak dermatitlerin %13’ünden sorumludur.2. Astım: Krom-VI bileşiklerinin inhalasyonu ile solunum duyarlılığı ve tipik astım atakları gelişir. (düşük molekül ağırlıklı bileşik astımı)
Sistemik etkiler
1. KOAH : Krom-VI partiküllerinin uzun süreli inhalasyonu akciğerlerde ayrıca kronik bronşit, amfizem, bronkopnömoni, kimyasal pnömoni ve kromitozis (pnömokonyoz) gelişimine de neden olur. FEV1’de düşme görülür.Akciğer kanseri: Solubl ve insolubl Cr(VI) bileşikleri ile akciğer kanseri risk artışı arasında doz-cevap ilişkisi bulunmuştur. Etkisini muhtemelen hücre içerisinde trivalan forma indirgenerek oluşturduğu mutajenik oksidatif DNA hasarı sonucu yapar. Dikromat ve Cr pigmentlerine maruz kalan işçilerde bronş kanseri insidansında artış bildirilmiştir. Boyacılar, Cr pigmenti kullananlar, kromik asit dumanına maruz kalanlar, paslanmaz çelik kaynakçıları ve ferrokrom alaşımı üretiminde çalışanlarda kanser insidansının arttığına dair zayıf bulgular vardır.
Tanı
İlgili organ semptom ve bulgularının varlığı ve uzun süreli iş geçmişini sorgulayan dikkatli iş anamnezi, tanıda yol göstericidir.Öykü
Allerji, solunum ve cilt hastalıklarının varlığı mutlaka sorgulanmalıdır.Semptom ve bulgular
1. Akut irritasyon bulguları; gözlerde sulanma, burun akıntısı, öksürük, göğüs ağrısı2. Nazal perforasyon
3. Cilt bulguları; allerji, ülser
4. Bronkospazm bulguları
Fizik Muayene
Akciğer, cilt, buruna yönelik ayrıntılı fizik muayene yapılmalıdır. Rinoskopi ihmal edilmemelidir.Tanısal Testler
1. Akciğer grafisi2. Balgam sitolojisi
3. Kromat cilt allerjisi; tanı için düşük konsantrasyonda K-kromatlarla yama testi yapılır.
4. Kanda ve idrarda krom düzeyi
5. İdrar analizi
6. Spirometri; FEV1, FVC.
Ayırıcı Tanı
Nasal ülserler ve septum perforasyonu diğer korosiv metaller ve nedenlere de bağlı olabilir. Ayırıcı tanıda detaylı mesleki anamnez önemlidir. Ciltteki Cr ülserlerinin diğerlerinden ayırt edilmesi kolaydır, derin, yuvarlak ve kenarları yüksek olur. Allerjik Cr dermatiti, yama testiyle diğer allerjik cilt hastalıklarından ayrılabilir. Astım teşhisinde BPT yararlıdır. Ancak her ikisinde de tanının doğrulanması için mesleki maruziyetin bulunması gerekir.Kroma bağlı akciğer kanseri genellikle epiteliyal tiptedir. Histolojik olarak diğer etyolojilere bağlı olanlardan farklı değildir.
Tedavi
İlkyardım: Kaza ile oral alımda süt içirilmeli, askorbik asit gibi indirgeyici ajanlar derhal verilmelidir. Heksavalan Cr’un trivalan forma hızla indirgenmesi önemlidir. Gözler bol suyla yıkanmalı, kontamine vücut bol su ve sabunla yıkanmalıdır.Dermatit: Antihistaminikler, lokal kortizon
Cilt ülserleri: Ülser gelişiminin erken döneminde lokal uygulamalar ve indirgeyici ajanlar yarar sağlayabilir. Ülser gelişmişse, 10% edatamil kalsiyum disodyum, lanolin baz içerisinde ülsere uygulanmalı ve 24 saat kapatılmalıdır. Sonra ilaç kürete edilip uygulama tekrarlanmalıdır.
Akciğer kanseri, bilinen yollarla tedavi edilmelidir.
Komplikasyonlar
Akciğer enfeksiyonları, solunum yetmezliği, akciğer kanseri.Prognoz
Maruziyet sonlandırılırsa cilt ve müköz membran ülserleri ve allerjik dermatit tamamen iyileşir. Ancak cilt allerjisi kalıcı olabilir ve daha sonraki çok düşük miktarlardaki bir temasla bile (örneğin Cr’la tabaklanmış deri giysilerin kullanımı) tekrarlayabilir. Nazal septum perforasyonu ve atrofik rinit irreversibldir. Cr’a bağlı akciğer kanserinin prognozu diğer nedenlerle olanlardan farklı değildir.Duyarlılık
Kroma karşı astmatik reaksiyon veya cilt allerjisi öyküsü olanlar diğerlerinden çok daha fazla duyarlıdır. Bunlar Cr bileşiklerinin bulunduğu işlerde çalıştırılmamalıdır. Diğer allerjenlere karşı çapraz reaksiyon görülüp görülmediği bilinmemektedir.Sigara içiminin kromun etkilerini artırdığı iddia edilmekle birlikte, doğrulanmamıştır.
Hasta Bilgilendirme
Cilt allerjisi ve astım varlığında iş değişikliği önerilmelidir.Önleme
İş ortamında yoğunluğunu azaltmak için teknik kontrol tedbirleri alınmalıdır. Cilt temasını önlemek için eldiven, elbise, koruyucu kremler gibi kişisel koruyucular kullanılmalıdır. Ellerin yıkanması, mesai sonrası duş alınması, rejeneratif cilt kremlerinin kullanılması gibi kişisel hijyen kurallarına uyulmalıdır.İşyeri ortamını değerlendirme: İşyeri havasında krom ve bileşiklerinin konsantrasyonu ölçülmelidir. Krom bileşiklerinde maruziyet limiti değişik ülkelerde 0.01-0.1 mg/m3, Cr ve solubl bileşiklerinde 0.5-1 mg/m3 arasında değişir. Ülkemizde kabul edilen ortam sınır değeri (TWA) metalik krom, inorganik krom bileşikleri ve inorganik krom (III) bileşikleri (çözünmez) için 2 mg/m3, , kromik asit ve tuzları için 0.1 mg/m3’dür. Kromatlar kanserojen olduğundan, maruziyet mümkün olduğunca düşük tutulmalıdır.
1. Havalandırma
2. Ortam ölçümleri: maruziyetin değerlendirilmesinde en iyi yol atmosferik yoğunluğunun ölçümüdür. Heksavalan bileşikler filtrelerde toplandığında, bunların analizden önce trivalan formlara indirgenebileceği unutulmamalıdır. Hem solunabilir hem total konsantrasyonlar ölçülmelidir. Bu bilhassa suda erirliği düşük olan aerosoller için önemlidir(Cr-karbonat, Pb veya Zn-kromat kaynak dumanı gibi). Büyük partiküller emilmeden solunum yollarından temizlenirler. Suda erirliği çok yüksek olan Cr bileşikleri( Cr-asetat, Cr-trioksit, kromik asit), K ve Na-kromat ve dikromatların ise, bütün partikül çaplarının toksik olduğu kabul edilir. Çünkü bunların büyük hava yollarında depolanan büyük partikülleri de absorbe olabilirler.
3. Yeterli işaretleme
4. Kişisel koruyucu kullanımı
5. İş hijyeni; iş ortamında yeme, içme, sigara yasağı
6. İş öncesi cilde vazelin, parafin uygulama
7. İşe giriş muayenesi: Anamnez alınmalı, fizik muayene yapılmalıdır. Allerji, solunum ve cilt hastalıklarının varlığı mutlaka sorgulanmalıdır.
8. Periyodik muayene: İşe giriş muayenesi gibidir. Yılda bir tekrarlanmalıdır. Ek olarak rinoskopi yapılmalıdır. Yoğun maruziyeti olanlarda akciğer grafisi ve balgam sitolojisi takibi önerilmekle birlikte yararı kısıtlıdır. Maruziyet düzeyinin değerlendirilmesinde idrar Cr miktarı ile atmosferik konsantrasyon arasında geçerli bir ilişki kurulamamıştır. Kaza ile oral alım veya kısa süreli yoğun inhalasyondan sonraki 24 saat içinde kan veya plazmadaki Cr miktarının ölçümü maruziyet düzeyinin belirlenmesinde katkı sağlayabilir. Tek yoğun maruziyetten 7-8 hafta sonra bile eritrositlerdeki Cr konsantrasyonunun ölçümü yararlı bir gösterge olabilir.
2020-01-05 Admin Admin
Taglar: KromaBağlıHastalıklar
| Meslek Hastalıkları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
Arsenike Bağlı Hastalıklar
Arsenik ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar. Özellikleri, görülmesi, kullanımı, maruziyet kaynakları |
|
Hangi Hastalıklar Meslek Hastalığıdır?
Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı Meslek Hastalıkları Listesine göre tespit ve tayin edilir. |
|
Kas-İskelet Sistemi Hastalıkları
Tendon, sinir, kas ve diğer yumuşak dokularda hasar yapacak tekrarlayıcı fiziksel hareketler ile oluşmaktadır. |
|
Anamnez Nedir? Anamnez Örnekleri
İyi bir meslek anamnezi hem hastalıkların başlaması ve ilerlemesini engeller, hem de işyerindeki diğer çalışanların korunmasını sağlar. İşyeri hekimi meslek hastalıkları tanısı koyabilmek için şu üç konuda yeteneğini artırmalıd |
|
Berilyuma Bağlı Hastalıklar
Berilyum ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar. Kimyasal Etkenlere Bağlı Hastalıklar. Özellikleri, görülmesi, kullanımı, maruziyet kaynakları |
|
İnşaat Sektöründe Sağlık Tehlikeleri
İnşaat işleri ev, işyeri, fabrika, hastane, yol, köprü, tünel, stadyum, rıhtım, havaalanı gibi her çeşit inşaatın yapımı, bakımı, onarımı, yenilenmesi, değiştirilmesi, yıkılması işlerinin tamamıdır. İnşaat işçileri genellik |
Sayfa Yorumları