Mineral ve organik maddelerden oluşan katı maddelere kayaç(taş)denir. Kayaçları inceleyen bilim dalına petrografi denir.
Yer kabuğunu oluşturan bütün kayaçların kökeni magmadır.
- Magmanın soğumasıyla ilk önce magmatik kayaçlar oluşur.
- Magmatik kayaçların çözünmesi ve ayrışması sonucu farklı boyuttaki materyallerin çukur alanlarda üst üste tortulanmasıyla tortul kayaçlar oluşur.
- Magmatik ve tortul kayaçların yüksek sıcaklık ve basınç altında mineral ve yapılarının değişmesiyle de başkalaşım kayaçları meydana gelir. Kayaçlar sürekli değişim içerisinde olmasına KAYAÇ DÖNGÜSÜ denir.
1. KATILAŞIM (Püskürük) KAYAÇLARI
* Katılaşım kayaçları magmanın yeryüzünün farklı kısımlarında soğuması ile oluşurlar.* Genellikle kristalli bir yapıya sahiptirler.
* Soğuma sürelerinin farklı olmasına bağlı olarak iri veya ince kristalli olabilirler.
* Hava ile temas derecelerine bağlı olarak açık veya koyu renkli olabilirler.
| A. İç Püskürük kayaçlar: | B. Dış Püskürük Kayaçlar: |
| -Magmanın yerin derinliklerinde soğuması ile oluşurlar. | -Magmanın yer kabuğundaki çatlaklar boyunca yeryüzüne çıkıp soğuması ile oluşurlar. |
| -Soğumaları esnasında hava ile temas etmedikleri için genellikle açık renklidirler. | -Soğumaları esnasında hava ile temas ettikleri için yanmaları renklerini koyu yapmıştır. |
| -İç püskürük kayaçlar sert ve aşınmaya karşı dirençlidirler. | -Peribacası |
| -Granit-Tor topğrafyası |
2. BAŞKALAŞIM (METAMORFİK) KAYAÇLAR:
* Mağmatik (püskürük) kayaçlar ile tortul kayaçların aşırı ısı ve basınç altında başkalaşıma uğraması sonucu oluşan kayaçlardır.
3. TORTUL (SEDİMENTER) KAYAÇALARI
* Kayaçların dış kuvvetler tarafından aşındırılıp taşınması ve çukur ortamlarda biriktirilmesi sonucu oluşurlar.* Genellikle tabakalı bir yapıya sahiptirler.
* Bünyesinde fosil bulundurabilen tek kayaç türüdür.(ORGANİK TORTUL)
A. Fiziksel (Mekanik-Kırıntılı)
- Dış kuvvetlerin (akarsu, buzul, rüzgar, dalga vs.) aşındırıp taşıdığı malzemeleri çukur alanlarda biriktirmesi ile oluşurlar.
- Çimentolaşma vardır.
B. Kimyasal Tortul Kayaçlar -Suda kolay çözünebilen maddelerin çökelmesi ile oluşurlar.
- Karstik arazilerdeki kayaçlar -Kimyasal kayaçlar Türkiye’de AKDENİZ bölgesinde görülür.
Oluşan Şekiller
Sarkıt, Dikit, Sütun(Mağaralar)
Kanyon Vadiler, Obruk
Lapya-Dolin-Uvala-Polye
C. Organik Tortul Kayaçlar -Bitkisel ve hayvansal atıkların (fosil) çukur alanlarda tortullaşması sonucu oluşurlar.
- Bünyesinde canlı kalıntısı vardır.
- Taşkömürü1. Zaman paleozoikte, Linyit 3.zaman. Tersiyerde oluşmuştur.
- Mercanlar derin olmayan sıcak sularda yaşarlar. AVUSTRALYA
.Mercanlar üst üste yığılırsa ATOL adaları oluşur.
* Erime, soğuma ve katılaşma: Püskürük kayaçlar
* Aşınma, taşınma, ayrışma, Birikme: Tortul kayaçlar
* Sıcaklık ve basıncın etkisiyle değişim: Başkalaşım kayaçlar oluşur.
Yeryüzü şekillerinin oluşması ve değişmesinde iç-dış kuvvetler, iklim ve kayaçlar önemli bir rol oynar.
2020-01-11 Admin Admin
Taglar: KayaçlarÖzellikleri
| Coğrafya Ders Notları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
Bitki Çeşitleri
İklim Etkisi: Sıcaklık ve yağışın uygun olduğu alanlarda bitki örtüsü zengin iken kurak ve soğuk yerlerde bitki yetişmez. İklim ve bitki örtüsü birbirine bağlıdır. |
|
Dış Kuvvetler
Yeryüzünün aşınma, taşıma ve birikim faaliyetleriyle şekillenmesinde etkin rol oynar. Dış kuvvet ve süreçlerin etkisi, iklim ve topoğrafya gibi koşulların da etkisiyle bölgeden bölgeye göre değişiklik gösterebilir. |
|
Su Kaynakları Nelerdir?
Oknayunus ve denizler. Göller; doğal göller. Akarsular. Yer altı suları ve kaynakları |
|
21 Aralık Özellikleri
Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 43°06′ lık açı ile gelir. Kış mevsiminin başlangıcıdır. |
|
21 Haziran Özellikleri
Dünya, kendi ekseni etrafındaki günlük dönüşünü sürdürürken, bir yandan da Güneş’in çevresinde dolanır. |
|
21 Mart Özellikleri
Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90° lik açı ile düşer. Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır. |
Sayfa Yorumları