1. Yalın Hâl (Nominatif):
Eki yoktur.İsimlerin hiçbir hâl eki almamış hâlleridir. Çoğul, iyelik ve bildirme eki almış olabilir. Bu durumda da yalın hâlde sayılırlar.* ev, okul, yol, çocuk, fikir, baba(sı), defter(ler), çalışkan(dır)...
Yapım ekleri de ismin yalın durumunu değiştirmez:
* kalemlik, bilgili, susuz, meslektaş...
Birleşik isimler de hâl eki almamışlarsa yalındırlar:
* dershane, tanksavar, gecekondu, bilirkişi...
2. Belirtme (Yükleme) Hâli:
ı, -i, -u, -ü eklerini alan isimler bu duruma girer. Bu isimler genellikle belirtili nesne olur.* Defteri, okulu... Ali kitabı aldı. (Belirtili nesne)
* ev-i gördüm, kapı-y-ı açtım, okul-u boyadılar, gül-ü koparmayın...
Not: Türkçe’de üçt çeşit -i (-ı, -u, -ü) eki vardır. Bunları birbirine karıştırmamalıyız.
* Köyü güzelmiş (iyelik eki)
* Köyü gezdiler (hal eki)
* Ört-ü, diz-i (fiilden isim yapma eki)
3. Yönelme Hâli:
"-E" ekiyle yapılır. Yüklemin yöneldiği yeri, nesneyi ya da kavramı gösterir.Yönelme hâlinde, ismin belirttiği kavrama yöneliş, dönme, yaklaşma, ulaşma söz konusudur. Yönelme hâlindeki kelimeler cümlede dolaylı tümleç ve yüklem olabilir. Dolaylı tümleç, yükleme sorulan "neye, kime, nereye" sorularının cevabıdır. Sinema-y-a git, ev-e dön...
4. Bulunma Hâli:
"-dE" ekiyle yapılır.Eylemin yapıldığı yeri, nesneyi ya da soyut kavramı bildirir. Genellikle "kimde, nede, nerede" sorularına cevap vererek dolaylı tümleç olur.* Babamda hiç para yoktu. (Kimde)
* ev-de oturma, okul-da öğren, yurt-ta kaldı, devlet-te bulunuyor...
5. Ayrılma (Uzaklaşma, Çıkma) Hâli:
"-dEn" ekiyle yapılır.Eklendiği kelimeyi dolaylı tümleç yapar; "çıkma, ayrılma, uzaklaşma" bildirir. İsmin ayrılma hâli, yani dolaylı tümleç, yükleme sorulan "nereden, kimden, neden" sorularının cevabıdır. okul-dan çıktı, ev-den ayrıldı, yurt-tan geliyor, devlet-ten istedi...-den ekini alan isimler bazen zarf tümleci olur.
* Sıkıntıdan her tarafı sivilce doldu. (Zarf tümleci)
-den eki, bazen yapım eki olarak kullanılır. Bu durumda ya sıfat ya da zarf görevi üstlenir.
* Candan dost, toptan satış, içten davranış...
-den eki bazen belirtili isim tamlamalarındaki tamlayan eki -ın, -in, -un, -ün ’ün yerini tutabilir.
* Çocukların biri ....Çocuklardan biri.
-den ekini alan kelimelerle ikilemeler yapılabilir.
* Derinden derine sesler geliyor.
-den ekini alan kelimelerle üstünlük anlamı taşıyan sıfat öbekleri oluşturulabilir.
* Gülden kırmızı yanak, Pamuktan beyaz eller...
6. Eşitlik Hâli:
"-CE" ekiyle yapılır.Bu hâldeki kelimeler cümlede zarf tümleci ve yüklem olarak kullanılır.* Onun davranışları çok zaman delicedir.
* Bu okulda yıllarca çalıştım dedi.
* O gün sizi saatlerce bekledik.
* Bu kararı sınıfça aldık.
* Bugün milletçe sevinçliyiz.
7. Vasıta Hâli:
"ile" edatı kullanılarak yapılır. "i" düşürülerek kullanılır. Bu hâldeki kelimeler cümlede zarf tümleci, edat tümleci ve yüklem olarak kullanılır.* Mor bulutlarla açık türbene çatsam da tavan. (edat tüml.)
* İşi kolaylıkla başardı.
* Ayağına gelen topa hızla vurdu.
* Babasını sevinçle karşıladı.
* O artık bizimledir.
* Öğrencileriyle geziye gitmişti.
* Arabasıyla evimize kadar getirdi.
* İğneyle kuyu kazıyorsun.
* Rüzgârın etkisiyle dallar sallandı.
* Sonbaharın gelmesiyle soğuklar artmıştı.
* Zilin sesiyle yarışma bitti.
8. İlgi Hâli (Tamlayan Hâli):
"-(n)İn", "-dEn" ekleriyle yapılır ya da yalın hâldedir.* Kitabın yaprağı yırtılmış.
* Ceket düğmesi
* Öğrencilerden biri
2020-01-05 Admin Admin
Taglar: İsminHalleri
| Türkçe Ders Notları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
Bağlaçlar
Tek başına anlamı olmayan, anlamca birbiriyle ilgili cümleleri veya cümlede görevdeş sözcük ve söz öbeklerini bağlamaya yarayan kelimelere bağlaç denir. |
|
Edatlar (İlgeçler) Türleri
Tek başlarına anlamları olmayan, başka kelimelerle öbekleşerek değişik ve yeni anlam ilgileri kuran, birlikte kullanıldıkları kelimelere cümlede anlam ve görev kazandıran kelimelere edat denir. |
|
Fiiller (Eylemler) Türleri, Özellikleri
Kelime (Sözcük): Cümlenin anlamlı en küçük birimine ya da bazen tek başına anlamı olmadığı hâlde (edatlar) cümle içinde anlam kazanan anlatım birimlerine kelime (sözcük) denir. |
|
Cins İsimler
Aynı cinsten olan varlıkların ortak isimleridir. Dilin temel kavramları cins (tür) isimleridir. taş, yol, ağaç, ırmak, kitap, dergi, yaprak, ev, çocuk, su, sıra, hayal, düşünce, sıla, özlem, taraf, ceza |
|
İsimler (Adlar)
Varlıklara Verilişlerine Göre; Özel İsim, Cins İsmi. Maddelerine Göre İsimler; Somut İsim, Soyut İsim. C. Varlıkların Sayılarına Göre İsimler; Tekil İsim, Çoğul İsim, Topluluk İsmi |
|
İsimlerde Küçültme
Bir varlığın, bir ismin küçüklüğü genel olarak, başına getirilen "küçük, mini, ufak" gibi sıfatlarla ifade edilir:Küçük köy, ufak el, mini kasa |
Sayfa Yorumları