Halife, Hz Muhammed (SAV)’den sonra O’nun vekili olarak, Müslümanların lideri olan kişilere verilen isimdir. Peygamberimizin vefatından sonra gelen İlk Dört Halife Müslümanlar arasında seçimle belirlenmiş, bu yüzden İlk Dört Halife’nin Müslümanlara lider olduğu döneme “ Cumhuriyet Devri” denilmiştir. Bu dört halifeden sonra gelen Emeviler Döneminde Halifelik saltanata dönüşmüştür.
HZ. EBU BEKİR DÖNEMİ (632-634)
Hz. Ebu Bekir’in halife olarak benimsenmesinde etkili olan unsurlar;
1.Her zaman Peygamberin yanında oldu. Hicrette bile onunla beraberdi.
2.Peygamber hasta iken O’nu kendi yerine imam tayin etmişti.
3.Müslüman olmadan önce de içki içmez ve putlara tapmazdı, yani hanifti.
Hz.Ebu Bekir’i ilk uğraştıran problemler şunlardır:
1.Yalancı peygamberlerin ortadan kaldırılması.
2.İslam’dan dönenlerle mücadele.
3.Zekat vermek istemeyenlerle mücadele edilmesi.
Hz.Ebu Bekir, Halifeliğinin ilk yıllarında Ridde Olayları da denilen bütün bu problemler ile uğraştı ve başarılı oldu. Böylece Müslümanları dağılmaktan kurtardı. Ayrıca devlet’in merkezi otoritesini güçlendirdi.
Not : Ridde Savaşları: Hz. Muhammed’in vefatından sonra dinden dönüp İslam Devletine savaş açanların isyanlarının bastırılması için yapılan askeri harekatlar. Hz. Muhammed’in vefat haberini duyan Yemen ve Necid bölgelerindeki bazı kabileler özellikle zekât ödemeyi reddederek isyan ettiler. Hz. Muhammed’in (s.a.s) vefatı ile ortaya çıkan karışık ortamdan istifade etmek isteyen bazı kimseler de peygamberliklerini ilan etmişler ve kendilerine inandırdıkları kalabalıkları peşlerine takarak İslam Devletini tehdit etmeye başlamışlardı. Hz. Ebu Bekir döneminde bu kişilerle yapılan savaşlara Ridde savaşları denilmiştir.
Kur’an’ın Kitap Haline Getirilmesi :
Hz. Muhammed (SAV), döneminde Kur’an ayetleri ,hafızlar tarafından ezberleniyor, vahiy katipleri tarafından deri,
tahta, düz kemik, taşlar üzerine yazılıyordu. Ancak;
1- Savaşlarda hafızların şehid olması
2- Yazılı ayetlerin malzemelerini korumadaki güçlükler
3- Ayetlerle hadislerin birbiri ile karışma ihtimalinin ortaya çıkması, Nedenleriyle bir kurul oluşturulmuş ve Kur’an kitap haline getirilmiştir.
Uyarı: Böylece Kur’an ayetlerinin değişmeden günümüze kadar ulaşması sağlanmıştır.
* Irak Savaşları : Halit Bin Velid komutasındaki ordu, Irak’a gönderilerek , Hire bölgesi ele geçirilmiş, Fırat nehri çevresindeki kabileler İslamiyet’ i kabul etmişlerdir.
* Yermük Savaşı ( 634 ) : Müslümanların Suriye ve Filistin’e doğru hareket ettiğini öğrenen, Bizans İmparatoru Herakliyus, topladığı ordu ile Suriye’ye doğru hareket etmiş, Yermük Irmağı kenarındaki savaşı, Müslümanlar kazanmışlardır.
* Müslümanların Arabistan Yarımadası dışında aldığı ilk büyük zaferidir.
* Suriye kapıları , Müslümanlara açıldı.
Hz. Ebu Bekir Döneminin Değerlendirmesi:
1. Hz. Ebubekir, Hz. Muhammed’in (as.) ölümünden sonra dağılma tehlikesi geçiren Müslümanları toplamış ve İslâm Devlet otoritesini yeniden sağlamıştır.
2. Kur’an’ı kitap haline getirmiştir.
3. İslamiyet’in ilk kez Arap yarımadası dışında Suriye,Filistin ve Irak’ta yayılmasını sağlamıştır.
HZ. ÖMER DÖNEMİ (634 - 644):
Hz. Ömer’in halife olarak benimsenmesinde etkili olan unsurlar;
1. Hz. Ebu Bekir hastalığında yerine Hz. Ömer’i kendi yerine imam yaptı. Yerine onu vasiyet etti.
2. Peygamber de Hz. Ömer’i çok övmüştü.
3. Doğruluğu, adaleti ve cesaretini herkes iyi bilirdi.
* Hz. Ömer halife olduğu sırada Suriye’de fetih hareketleri devam ediyordu. Hz. Ömer, Suriye’nin fethine önem verdi. Görevlendirdiği birlikler kısa sürede Suriye’nin tamamını, (Ecnadin Savaşı) Filistin ve Kudüs’ü fethettiler.
* Sasanilerle yapılan Köprü Savaşı’nı kaybetseler de Kadisiye (636), Celula (637) ve Nihavent (642)savaşlarının kazanılması sonucu sonucunda İran ve Irak toprakları Müslümanların eline geçmiş ve Sasani imparatorluğu yıkılmıştır.
* İslam orduları Hz. Ömer döneminde Azerbaycan, Yukarı Mezopotamya ve Mısır’ı fethederek Trablusgarp’a kadar ulaşmıştır.
* Hz.Ömer Dönemi İslam Devleti’nde teşkilatlanma dönemi olmuştur;
1- Fethedilen yerler yönetim birimlerine ayrılarak büyük iller oluşturulmuş, bu illere valiler tayin edilmiştir.
2- Mali ve askeri amaçlı ilk Divan teşkilatı kurulmuştur.
3- Devlet hazinesi (Beytülmal) kurulmuştur.
4- Adli teşkilat kurularak yönetim birimlerine kadılar gönderilmiştir.
5- İlk ordu teşkilatı kurulmuştur. Sınırlarda ordugahlar kurularak savunma ve fetih hareketleri kolaylaştırılmıştır.
6- Fethedilen bölgelerde yeni şehirler kurularak buralara Müslümanlar yerleştirilmiştir.
7- İkta sistemi uygulanmaya başlanmıştır.
8- Hicret başlangıç alınarak, Hicri takvim uygulamaya konulmuştur.
9- Askeri posta teşkiletı kurulmuştur.
Hz Ömer Döneminin Değerlendirmesi :
1- Yaşamı süresince sade bir yaşam sürmüş, adalet ve doğruluktan ayrılmamıştır.
2- İslamiyet’in en parlak dönemlerindendir.
3- Arabistan dışında büyük fetih hareketleri yapılarak, Irak, İran, Horasan, Suriye, Filistin, Mısır ele geçirilmiştir.
4- Devletin yönetim, askeri, adalet, siyasi alanlarında örgütlenmesini gerçekleştirmiştir.
5- Hz. Ömer, vergisinin azaltılmasını isteyen bir İranlı tarafından, yaralanarak ,644’te şehit oldu.
HZ. OSMAN DÖNEMİ (644 - 656)
Hz. Ömer’in atadığı 6+1 kişilik kurulun yaptığı kamuoyu yoklaması sonucu Hz. Osman halife seçildi (644). Hz.Osman Dönemi’ni; fetihlerin devam ettiği ve iç karışıklıkların yaşandığı iki döneme ayırabiliriz.
Hz. Osman Dönemi’ndeki Fetihler;
* İslam orduları Hz. Osman döneminde Horasan ve Toharistan’ı fethederek Ceyhun ırmağına ulaşmış ve İran’ın fethi tamamlanmıştır.
* Ceyhun ırmağını geçen Müslümanlar ilk defa Türklerle karşılaşmışlardır. Kafkasya’ya giren İslam orduları, Hazar Türkleri ile yapılan savaşta yenilerek geri çekilmişlerdir.
* Hz. Osman döneminde Kuzey Afrika’da Libya’nın ve Tunus fethi tamamlanmıştır.
* İlk Deniz Savaşları ve Akdeniz Fetihleri gerçekleşti.
* Hz Osman Döneminde, Suriye valisi Muaviye tarafından İlk İslam donanması oluşturuldu.
* Stratejik konumu nedeniyle Girit, Rodos ve Kıbrıs’a seferler düzenlenmiş ve Kıbrıs vergiye bağlanmıştır ( 649 ). 653‘teki seferle, Müslümanlar Kıbrıs’a yerleşmeye başlamış ve Kıbrıs tehlike olmaktan çıkmıştır.
* 655’te, Bizans’la ilk deniz savaşı ( Zatü’s Sevari Savaşı) yapılmış, Bizans yenilgiye uğratılmıştır.
* Girit, Malta ve Rodos adalarına seferler düzenlenmiştir.
Kur’an-ı Kerim’in Çoğaltılması
Sebepleri;
1- Dört Halife Devri’nde sınırların genişlemesine paralel olarak değişik milletler İslâmiyet’i kabul etmişti.
2- Farklı dil ve şiveleri kullanan toplumlarda Kur’an-ı Kerim’in değişik okuma şekilleri ortaya çıkmıştı.
Bu durumu önlemek amacıyla Hz. Osman döneminde bir heyet kurularak Hz. Ebubekir dönemindeki Kur’an nüshası esas alınarak Kur’an-ı Kerim çoğaltılmıştır (651). Çoğaltılan bu nüshalar Mekke, Basra, Şam, Kûfe ve Mısır gibi önemli merkezlere gönderilmiş, bir örneği de Medine’de kalmıştır.
Not: Kur’an-ı Kerim’in çoğaltılması ile; hem Kur’an-ı Kerim’in yanlış okunması önlenmiş, hem deyeni Müslüman olan toplumların İslâm’ı esas kaynağından öğrenmeleri sağlanmıştır.
İslâm Devleti’nde huzursuzlukların çıkması ve Hz. Osman’ın Şehit edilmesi
Hz. Osman Emevi ailesindendi.Hz. Osman’ın kendi soyundan olan Ümeyyeoğulları’nı (Emevileri) kayırması ve koruması, onları önemli görevlere getirmesi, hoşnutsuzluğa yol açmıştı. Bazı valilerin kötü uygulamalarına münafıkların kışkırtmaları da eklenince, Mısır, Kûfe, Basra ve Şam’ da ayaklanmalar çıkmıştır.
Mısır, Kûfe ve Basralılardan oluşan isyancı bir gurup, Medine’ ye gelerek Valilerin değiştirilmesine destek olunmasını, Hz.Ali, Talha ve Zübeyr’den istemişler , ancak destek bulamamışlardır. Bunun üzerine Hz. Osman’ın evini kuşatarak, Halifelikten çekilmesini istemişler, Hz. Osman reddedince Kur’an okurken şehit ettiler.
NOT: Bu Olay Müslümanlar arsında görüş ayrılıklarının başlamasına, karışıklığın artmasına, fetih hareketlerinin durmasına yol açmıştır.
Hz Osman Döneminin değerlendirmesi :
1- Hz. Osman döneminde İran, Kafkasya, Afrika’da fetihler sürmüş,
2- İlk donanma oluşturularak, Akdeniz’de stratejik önemi büyük olan Kıbrıs alınmış,
3- Kur’an çoğaltılarak orijinalliğinin bozulması engellenmiştir.
4- Yönetimdeki zayıflığı, kendi soyunu kayırması ve etkili görevlere getirmesi, huzursuzluklara ve İslamiyet’te ilk ayrılıkların oluşmaya başlamasına yol açmıştır.
5- İlk kez bir halife isyan sonucu öldürülmüştür.
HZ. ALİ DÖNEMİ (656 - 661)
Hz. Osman’ın şehit edilmesiyle, karışıklıklar başladı. Hz. Ali, kendi taraflarının ısrarı üzerine halifeliği kabul etti. Ancak Emevi (Ümeyyeoğulları) soyundan gelenler, Hz. Osman’ın şehit edilmesinde onun da rolü olduğu ve katillerin hemen yakalanmadığı gerekçesiyle, Hz. Ali’nin halifeliğini tanımadılar. Hz. Ali, karışıklık ve isyanlara neden olan, Hz. Osman döneminde atanmış valileri görevden aldı.
Cemel Vak’ası ( Deve Olayı ) ( 656 ) : Hz. Osman’ın katillerinin cezalandırılması konusu Hz. Ayşe, Talha ve Zübeyr’in başını çektiği bir grup ile halife olan Hz. Ali arasında sorun olmuştur. Hz Ayşe, Talha ve Zübeyr Hz. Ali’nin Halifeliğini kabul etmediler
İsyancıların cezalandırılmasının zamanı konusundaki anlaşmazlık Müslümanlar arasında iç savaşa neden olmuştur. Hz Ali olayların yatışması için cezalandırmayı ertelemek istiyordu.
Savaş Hz. Ayşe’nin devesinin etrafında gerçekleştiği için bu olaya Cemel (Deve) Olayı denilmiştir.
1- Savaşı Hz. Ali kazanmıştır (656).
2- Cemel Olayı Müslümanların kendi aralarındaki ilk savaştır.
3- Hz. Ali bu olaydan sonra Medine’ye dönmeyerek devlet merkezini Kûfe’ye taşımıştır.
Sıffin Savaşı ve Hakem Olayı ( 657 ) :
Emevi soyundan olan Şam valisi Muaviye, Hz. Ali’nin halifeliğini tanımamaktaydı. Mısır valisi Amr-ibn-ül As ’ın da desteğini alarak , Hz. Ali ile Sıffin ovasında karşı karşıya geldi. Savaş Hz. Ali’nin lehinde gelişirken, Muaviye askerleri mızraklarının ucuna Kur’an ayetlerini taktılar. Bu durumda Hz. Ali taraftarları savaşa devam etmediler.
Hakem Olayı
Hz. Ali ile Şam valisi Muaviye arasında ki halifelik anlaşmazlığının, Kur’an hükümleri esas alınarak, iki tarafın seçeceği hakem kurulu tarafından çözülmesi kararlaştırıldı. Buna “Hakem Olayı” denir.
Ancak, Muaviye’nin hakemi Amr İbn-Ül-As , Hz. Ali’nin hakemi Ebu Musa El-Eş’ari’ yi kandırdı. Hile ile halifeliği Muaviye’ye vermeye çalıştılar.
Bu Olay İslam dünyasının üçe böldü:
1- Hz. Ali taraftarlarına :Şii ,
2- Muaviye taraftarlarına :Emevi,
3- İki tarafı da tanımayanlara :Hariciler denildi.
Hz. Ali ’nin Şehit Edilmesi ( 661 ) :
Hariciler, İslam dünyasındaki karışıklıklara neden olduklarını düşündükleri, Hz. Ali, Muaviye ve Amr İbn Ül As’ı öldürmeye karar verdiler. Muaviye kendisine düzenlenen suikastten kaçarak kurtulurken, Amr İbn Ül As yaralandı.Hz. Ali, sabah namazına giderken zehirli bir kılıçla yaralanarak şehit edildi. 661
Hz Ali Döneminin Değerlendirmesi :
1- Hz. Ali iç olaylarla uğraşmak zorunda kaldığından, birliği sağlayıp dış fetihlere girişememiştir. Bu nedenle dönemi fetihsiz geçmiştir.
2- Emevi soyu, iktidarı kaybetmemek için Hz. Ali’nin halifeliğini tanımamıştır.
3- Bu dönemde İslam dünyasında, derin ayrılıklar baş göstermiştir.
2019-12-16 Admin Admin
Taglar: DörtHalifeDönemi
| 9. Sınıf Tarih Notları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
Abbasiler (750 - 1258)
Ebu Müslim’in, Emevi Devletini yıkarak Küfe’de Ebul Abbas’ı halife ilan etmesiyle Abbasi Devleti kuruldu. Abbasi halifesi Ebu’l Abbas Abdullah, Hz. Muhammed’in amcası Abbas’ın soyunciandır. |
|
Anadolu Selçuklu Devleti (1075 - 1308)
Süleyman Şah (1075-1086): Sultan Alparslan’ın Malazgirt Savaşı sonrasında verdiği emir gereğince,Anadolu’nun fethine katılan Süleyman Şah ve kardeşi Mansur Bey, Bizans’tan Konya ve çevresini, Afyon’u ve Kütahya’yı aldılar. |
|
Batınilik Faaliyetleri
Batınilik; Kur’an ayetlerini kendilerine göre yorumlayan ve ayetlerin gizli (batıni) manaları olduğunu iddia eden bir harekettir. Liderleri olan Hasan Sabbah’ın amacı; Selçukluları içten çökertmek ve Sünni Selçuklular arasında Bâtınil |
|
Anadolu Uygarlığı
Anadolu; verimli arazilere sahip olması , önemli ticaret yolları üzerinde bulunması, iklim şartlarının elverili olması , etrafının denizlerle çevrili olması gibi sebeplerle birçok devlete ev sahipliği yapmıştır. Anadolu uygarlığını o |
|
Avrupa Hun Devleti
BALAMİR önderliğinde Avrupa ya gelen Kuzey Hunları Tuna nehrini aşarak bugünkü Macaristan bölgesine gelmişler ve burada AVRUPA HUN DEVLETİNİ kurmuşlardır |
|
Çin Uygarlığı
Çin Uygarlığı Türk, Moğol ve Tibet Kültürlerinden etkilenmiştir. Hanedanlar (Bir sülalenin bireyleri, aynı sülalenin bireyleri tarafından yönetilme) tarafından yönetilmiştir. |
Sayfa Yorumları