Akarsu biriktirmesinde etkili olan faktörler:
- Yatak eğiminin azalması (en fazla etkili faktör).
- Akış hızının azalması.
- Yük miktarının artması.
- Akımın düşmesi.
Akarsu gücünün azaldığı yerde taşıdığı maddeleri biriktirmeye başlar. Gücünün azaldığı yerde önce iri maddeleri , gücünün tamamen azaldığı yerde ise ince maddeleri biriktirirler. Bundan dolayı akarsu biriktirmesi ile oluşan yer şekillerinin yapısı incelendiğinde akarsuyun akımı hakkında genel bilgileri elde edebiliriz. İri maddeler var ise akım yüksek, ince maddeler var ise akım düşüktür.
AKARSU BÄ°RÄ°KÄ°M ÅžEKÄ°LLERÄ°
1. Birikinti Konileri: Dağ yamaçlarından düzlüğe inen akarsular, taşıdıkları materyalleri eğimin azaldığı yerlerde yarım koni şeklinde biriktirirler. Bunlara birikinti konisi denir.
Akarsuların taşıdıkları maddeler ince ise, geniş bir alana yelpaze gibi yayılırlar. Bunlara da birikinti yelpazesi denir.
Birikinti konisinin oluşumunda en önemli etmen eğimin azalmasıdır.
Birikinti konisi Türkiye’de yaygın olarak karşılaşılan biriktirme şekillerindendir. Birikinti yelpazelerinden bazıları, üzerinde yerleşim birimi kurulacak kadar büyüktür. Örneğin; Eskişehir’in ilçesi olan İnönü’nün bir kısmı birikinti yelpazesi üzerinde kurulmuştur.
2. Dağ Eteği Ovası: Dağ eteğinde eğimin arttığı yerlerde meydana gelen birikinti konileri ve yelpazelerinin zamanla yanlara doğru büyüyerek birleşmeleri sonucu oluşan ovalardır.
Bursa Ovası, Uludağ’ın eteğinde oluşmuş bir dağ eteği ovasıdır.
3. Dağ İçi Ovası: Etrafı dağlarla çevrili çukur alanlara inen akarsu ve derelerin taşıdıkları malzemeleri yatak eğimlerinin azaldığı yerde biriktirmesi sonucu oluşan düzlüklerdir. Engebeli ülkelerde daha fazla oluşur.
Malatya, Muş, Elazığ ovaları bu şekilde oluşmuşlardır.
4. Taraçalar (Sekiler): Alüvyal tabanlı vadi üzerindeki akarsuların, yeniden canlanarak, yatağını kazması neticesinde oluşan yüksekte kalmış eski vadi tabanlarıdır.
Akarsuyun tekrar aşındırma yapabilmesi için:
Akım yükselmesi veya taban seviyesinin yükselmesi gerekir.
Ülkemizde, çeşitli zamanlarda epirojenik hareketler görüldüğü için, vadiler boyunca taraçalar görülür.
Taraçalar birikim şekilleri olmakla birlikte, oluşumunda akarsu aşındırması da etkili olmuştur.
5. Delta Ovaları: Akarsuların taşıdıkları malzemeleri, deniz içerisinde biriktirmesi sonucu, üçgene benzeyen düzlükler meydana gelir. Bunlara delta ovası adı verilir.
Delta ovasının oluşabilmesi için:
- Döküldüğü deniz sığ olmalı (kıta sahanlığı geniş olmalı) .
- Kıyı akıntısı olmamalı.
- Gel-git olayı kuvvetli olmamalı.
- Bol miktarda alüvyon taşınmalı.
Türkiye’de birçok delta ovası vardır. Başlıcaları; Çukurova, Bafra ve Çarşamba ovalarıdır.
*Kuzey batı akarsularının hiç birisi döküldüğü yerde delta ovası oluşturamaz. Sebebi gel-git
olayıdır.
*Türkiye’de gel-git olayının etkili olmadığına kıyılarda oluşan delta ovaları delil olarak gösterilebilir.
6. Kum Adacıkları: Akarsu yatak eğimini azaldığı ve yatağın genişlediği yerlerde, taşınan alüvyonlar ve kumlar küçük adacıklar şeklinde biriktirilir. Bunlara kum adacıkları denir.
7. Taban Seviyesi Ovası: Akarsuların denize yaklaştıkları yerlerde taşıma gücü azdır. Böyle yerlerde akarsular, taşıdıkları malzemeleri biriktirirler ve ova yüzeyini alüvyal dolgu alanı haline getirirler. Böyle oluşan düzlüklere taban seviyesi ovası veya alüvyal taşkın ovası denir.
2018-08-29 Admin Admin
Taglar: AkarsulardaBiriktirme
| Coğrafya Ders Notları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
21 Aralık Özellikleri
Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 43°06′ lık açı ile gelir. Kış mevsiminin başlangıcıdır. |
|
21 Haziran Özellikleri
Dünya, kendi ekseni etrafındaki günlük dönüşünü sürdürürken, bir yandan da Güneş’in çevresinde dolanır. |
|
21 Mart Özellikleri
Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90° lik açı ile düşer. Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır. |
|
Akarsu Aşınım Şekilleri
Vadi, Çentik, Boğaz, Kanyon vadi, Tabanlı vadi, Menderes, Dev kazanı, Peneplen, Peribacaları, kırgıbayır, plato |
|
Akarsularda Aşındırma
Akarsuyun, içerisinden geçtiği yatağı kazması ve kopardığı parçacıkları taşıması olayına aşındırma denir.Akarsular kimyasal ve fiziksel (mekanik) yollarla aşındırma yaparlar. |
Sayfa Yorumları