Afrika adı, Kartaca’ ya ilk gelen Romalılar’ ın Afri veya Africani olarak bilinen oymaklarından alınmıştır.
Afrika kıtası geç tanınan bir kıtadır. (Sebebi; Çöl alanların ve ekvatoral alanların geniş yer tutmasıdır.) Bu özelliğinden dolayı Karanlık Kıta olarakta bilinir. Ayrıca kıtada yaşayan insanların büyük çoğunluğunun renginden dolayı da bu ad kullanılır.
30. 330. 000 km² alan kaplar.
Kıtanın büyük bir bölümünü Gondwana karası oluşturur. Kıtada Tektonik hareketlerin şiddetli olduğu yerlerde kırık hatları oluşmuştur. Kırık hatlarının en belirgin olduğu yer; Doğu Afrika’ dır. Yaklaşık 5 bin km. boyunca devam eden Kızıldeniz üzerinden, Türkiye’ de K. Maraş’a kadar uzanan kıtanın Doğu’ sundaki bu kırık hattına Büyük Graben Hattı veya Rift Vadisi adı verilir. burası aynı zamanda kıtada göllerin yoğunlaştığı yerdir.
Kıtanın yeryüzü şekilleri oldukça sadedir. Kıtanın Kuzeybatı’ sı ile Kıtanın Güney’ indeki Cap bölgesinde sıradağlar yer alır. Kıtanın Kuzeybatı’ sındaki dağlar Atlas Okyanusu kıyısından başlayıp Tunus’ taki Bone burnuna kadar 2400 km boyunca devam eder. Bu dağlara atlas Dağları adı verilir. Kendi arasında Batı ve Doğu Atlaslar diye ikiye ayrılır. En yüksek zirvesini de Cebel Tubkal (4165 m) dağı oluşturur. Oluşum bakımından Alp Orojenezi’ ne dahildir.
Kıtanın Güney’ indeki Cap Bölgesi dağları ise 400 km boyunca devam eder. Oluşum bakımından Atlaslar’dan daha eskidir. Yükseklikleri de azdır. Cap ve Drakensberg Dağı sıraları olmak üzere ikiye ayrılır.
Kıtanın en yüksek dağları kıtanın doğusunda yer alır. Tek tek yer tutmuş olan dağların büyük çoğunluğu volkanizma faaliyetleri ile oluşmuştur.
Doğu Afrika’ nın en önemli dağlarını Etiyopya ( Daşan ), Elyon, Uhuru (Klimanjaro) oluşturur.
Büyük Sahra’ nın en önemli dağlarını Ahaggar ve Tibesti;
Batı Afrika’ nın en önemli dağlarını Futajalon, Nimba ve Kamerun Dağları oluşturur.
Tek tek yer tutmuş dağların ve aynı zamanda kıtanın en yüksek dağını Klimanjaro (6010 m) Dağı oluşturur.
Kıtanın önemli bir bölümünü platolar oluşturur. Platolar’ ın yükseltileri 500 m. ila 3000 m. arasında değişir.
Platoların yükseltileri Batı’ dan Doğu’ ya doğru artış gösterir. En yüksek platolar kıtanın Doğu’ sundadır.
Kıtanın en yüksek platosunu Lesotto ülkesindeki 3200 m. yükseltisiyle Malibu platosu oluşturur. Kıtanın diğer önemli platolarını Doğu’ daki; Etiyopya; Büyük Sahra’ daki ; Fasilli ; Orta kesimde ; Darfur; Batı’ da Adamawa ve Madagaskar platolarıdır.
Afrika’ da çok sayıda geniş havzalar vardır. Kıta’ nın Kuzey’ inde Batı’ dan Doğu’ ya doğru; Elcuf, Gabes, Libya, Aşağı Nil Havzaları yer alır. Kıta’nın batı’ sında; Senegal; Orta kesimde ; Çad, Sudan ve Kongo Havzaları yer alır. Kıta’ nın Güney’ inde de ; Kalahari Havzası yer alır.
En geniş alanlı havzasını Kongo Havzası oluşturur.
Kongo, Senegal, Sudan ve Aşağı Nil havzalarında sürekli akarsu ağı vardır. ( Dışa akışlıdır. )
Kıta’ nın Kuzey’ inde Dünya’ nın en büyük çölü olan Büyük Sahra yer alır. (7. 500. 000 km² )
Kıta’ nın Güney’ inde Namib ve Kalahari Çölleri yer alır.
Kıta kıyıları diğer kıta kıyılarına göre sadedir. Körfez ve Yarımadaların en az olduğu kıtadır. Toplam kıyı uzunluğu (30. 500 km) ile en az olan kıtadır. Ada sayısı en az olan kıtadır. En büyük adası madagaskar’ dır.
Enlem derecelerinden dolayı Kıta’ nın 3/4’ ü Tropikal Kuşak’ ta yer alır.
Afrika’ da sıcak iklim tipleri, çöl iklimi ve subtropikal iklim tipleri görülür. Ekvatoral bölgede tıllık ortalama sıcaklıklar 27 °C civarında iken Kıta’ nın Kuzey ve Güney’ inde ise 17 ilâ 25 °C arasında değişir.
Kıta’ da en fazla yağışlar Ekvatoral Bölge’ de ; en az yağışlar ise çöl alanlarında görülür.
Kıta’ da Ekvatoral Bölge’ de ; Kıta’ nın Kuzey ve Güney’ ine doğru Nemli Tropikal Ormanlar’ı, Savan Bitki Örtüsü, Çöl Altı Stepleri, Çöller ve Ilıman Ormanlar bitki örtüsü kuşakları yer alır.
Kıta’ nın en önemli akarsularını: Nil, Kongo, Nijer, Senegal ve Zambezi nehirleri oluşturur.
Kıta’ nın en uzun nehri Nil’ dir. (6600 km. ) Dünya’ da, Misisipi’ den sonra 2. uzunluğa sahiptir.
Su toplama havzasının genişliği ve debisinin yüksekliği bakımından Kıta’ nın en önemli akarsuyu Kongo’ dur. Dünya’ da Amazon Nehri’ nden sonra 2. sıradadır. Kıtada fazla sayıda göl yoktur. Göllerin büyük bir çoğunluğu da Doğu’ da toplanmıştır.
Doğu Afrika’ nın en önemli göllerini : Victoria, Nyassa, Tanganisa, Rudolf ve Albert Gölleri oluşturur.
Kıta’ nın en büyük gölü Victoria’ dır.
Büyük Sahra’daki Çad Gölü ise yağışlı ve kurak dönemlere göre yüzölçümü en büyük oranda değişikliğe uğrayan göldür. (Yağışlı dönemde:22. 000 km² ; kurak dönemde: 10. 000 km² alan kaplar. )
Kıta’ nın yüzölçümü en büyük olan ülkesini Sudan oluşturur. (2. 505. 000 km² ), 2. Cezayir, 3. Zaire (Demokratik Kongo Cumhuriyeti)
AFRİKA’NIN BEŞERİ ÖZELLİKLERİ
1995 yılına göre nüfusu 878 milyondur.
Nüfus sayımlarında hata oranının en yüksek olduğu kıtadır. Nüfusun dağılışında büyük farklılıklar vardır.
Doğu Afrika Platoları, Kuzeybatı Afrika ve Cap Bölgesi nüfus yoğunluğunun fazla olduğu yerlerdir.
Nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu yer ise Nil Vadisi ve deltasıdır.
Dünya’ nın en kısa boylu insanları Pigmeler, Orta Afrika’ da yaşarlar. Kıta’ nın diğer bazı yerli kabilelerini ise; Hotantolar, Bantular, Masailer, Zulular oluşturur.
Nüfusu en fazla olan ülke Nijerya’ dır. (101. 230. 000 )
Hâlâ diğer kıtalara göç veren kıta özelliğine sahiptir.
Dünya’ nın en ilkel yerleşme birimlerine Afrika Kıta sı’ nda rastlanır. Daimi kırsal yerleşmelerin yanı sıra geçici kırsal yerleşmelerin en fazla görüldüğü kıtadır. Kırsal yerleşmelerde en fazla görülen yerleşme tipini kulübeler oluşturur.
Sosyal yaşantı bakımından en gelişmiş bölgeler; Kıta’ nın Kuzey’ i ve Güney’ idir. Kuzey’ inde Arap uygarlığı, Güney’ inde; sömürgeciliğe dayalı Avrupa hayat düzeni egemendir.
Bağımsızlığını en geç kazanan ülkelerin olduğu kıtadır.
Birleşik Krallık’ tan bağımsızlığını ilk kazanan ülke Gana’ dır. (1957) Kıta ülkelerine öncülük etmiştir.
Son zamanlarda şehir sayısı ve şehirli nüfus sayısı artış göstermektedir.
AFRİKA’ NIN EKONOMİK ÖZELLİKLERİ
Kıta’ nın ekonomisi tarıma dayanır. Ancak tarım toprakları fazla değildir.
En önemli tarım alanlarını Akdeniz kıyı bölgesi, Nil vadisi ve deltası ve Cap bölgesi oluşturur. Geçim tipi tarımsal faaliyetler ağırlıktadır.
Az da olsa Kahve, Kakao gibi tropikal iklim ürünlerinin yetiştiği plantasyon tarımı yapılmaktadır. Bunların çoğunluğu hâlâ batılı şirketlerin elindedir. ( Muz plantasyonu gibi. )
Kıt’ nın en önemli tarım ürünlerini: Yerfıstığı, Hindistan Cevizi, Şeker Kamışı, Kahve, Kakao, Muz ve Hurma oluşturur. Bu ürünler aynı zamanda Kıta’ nın ihracat tarım ürünleridir.
Yarı çöl ve step alanlarda: Koyun, keçi ve deve besiciliği; savanlar kuşağının yüksek alanlarında ise büyük baş hayvancılık görülmektedir.
Balıkçılık faaliyetleri gelişememiştir. Deniz ürünleri satın alan bir kıta’ dır. Daha ziyade kıyı balıkçılığı ve tatlı su balıkçılığı görülür.
Afrika kıtası madenler bakımından zengindir: Fosfat, Cobalt, Altın ve Pırlanta üretiminin en fazla olduğu kıtadır.
Fosfat madeninde Fas ve Tunus ilk iki sırada yer alır.
Altın üretiminde Dünya’ da ilk sırada yer alan ülke Güney Afrika Cumhuriyeti’ dir.
Enerji kaynakları bakımından zengin olan ülkeler de vardır.
Doğal gaz rezervi en yüksek olan ülke Cezayir’ dir.
Maden kömürü rezervi en fazla olan ülke; Güney Afrika Cumhuriyeti’ dir.
Petrol üretimi en fazla olan ülke Nijerya’ dır. Libya ve Cezayir de Nijerya’ dan sonra gelir.
Hidroelektrik üretiminde de Sudan önde gelir.
Afrika Kıtası’nın ekonomisine en büyük katkıyı maden üretimi ve satışı sağlar. En iyi örgütlenen sektörde madenciliktir.
Kıta’ da sanayi gelişememiştir. Ancak maden üretimine bağlı sanayi kolları ile yerel ihtiyaçları karşılamaya yönelik gıda sanayide gelişme gösterir.
Güney Afrika Cumhuriyeti ve Nijerya’ da madenciliğe bağlı sanayi kolları; Mısır’ da tarıma bağlı sanayi kolları diğer kıta ülkelerine göre en fazla gelişmiştir.
Kıta’ nın ekonomik yönden en gelişmiş en gelişmiş ülkesi Güney Afrika Cumhuriyeti’ dir.
Kişi başına yıllık milli geliri en fazla olan ülke Libya (5. 500 $),
Kişi başına yıllık milli geliri en az olan ülke Mozambik (80 $),
Kıta’ da ulaşım yolları gelişememiştir. Geniş çöl alanlarının varlığı, elverişsiz iklim şartları, nemli tropikal ormanların bulunması ve kıtanın genel ekonomik yapısının iyi olmaması buna en büyük etkendir.
En gelişmiş otoyol ağına sahip olan ülke Güney Afrika Cumhuriyeti’ dir.
Kıta aşırı yolculuklarda ise en fazla hava yolu tercih edilir.
2018-08-29 Admin Admin
Taglar: AfrikaKıtasınınGenelÖzellikleri
| Coğrafya Ders Notları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
21 Aralık Özellikleri
Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 43°06′ lık açı ile gelir. Kış mevsiminin başlangıcıdır. |
|
21 Haziran Özellikleri
Dünya, kendi ekseni etrafındaki günlük dönüşünü sürdürürken, bir yandan da Güneş’in çevresinde dolanır. |
|
21 Mart Özellikleri
Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90° lik açı ile düşer. Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır. |
|
Akarsu Aşınım Şekilleri
Vadi, Çentik, Boğaz, Kanyon vadi, Tabanlı vadi, Menderes, Dev kazanı, Peneplen, Peribacaları, kırgıbayır, plato |
|
Akarsularda Aşındırma
Akarsuyun, içerisinden geçtiği yatağı kazması ve kopardığı parçacıkları taşıması olayına aşındırma denir.Akarsular kimyasal ve fiziksel (mekanik) yollarla aşındırma yaparlar. |
|
Akarsularda Biriktirme
Akarsu biriktirmesinde etkili olan faktörler: Yatak eğiminin azalması (en fazla etkili faktör), Akış hızının azalması, Yük miktarının artması, Akımın düşmesi |
Sayfa Yorumları